ΝΑΤΟ ΚΑΙ ΣΚΟΠΙΑΝΟ ΜΕΤΑ ΤΗ ΣΥΝΟΔΟ ΚΟΡΥΦΗΣ

Συντάχθηκε απο τον/την Γ. Ε. ΣΕΚΕΡΗ

Οι αρχικές εντυπώσεις από τη νατοϊκή Σύνοδο Κορυφής της 2ας-4ης Απριλίου κυριαρχήθηκαν στη χώρα μας από το Σκοπιανό – το οποίο εν τούτοις ελάχιστα απασχόλησε τους συναθροισθέντες στο Βουκουρέστι σύμμαχους ηγέτες. Ενώ αρκετοί ξένοι παρατηρητές εστίασαν την προσοχή στις ενταξιακές υποψηφιότητες της Ουκρανίας και της Γεωργίας – η τύχη των οποίων ήταν, όμως, γνωστή εκ των προτέρων. Στο μέτρο, ωστόσο, που καταλαγιάζει ο επικοινωνιακός θόρυβος, καθίσταται εφικτή μια πληρέστερη και πιο ισορροπημένη εικόνα των συντελεσθέντων στη ρουμανική πρωτεύουσα. Το πρωταρχικό, αναμφίβολα, συμπέρασμα από τη Σύνοδο είναι ότι η Ατλαντική Συμμαχία καλά κρατεί – εις πείσμα των Κασσανδρών, που από την επομένη ήδη της κατάρρευσης της Σοβιετίας αόκνως εκφωνούν τον επικήδειό της. Η «Διακήρυξη Κορυφής του Βουκουρεστίου» είναι κατηγορηματική:[i] Επιβεβαιώνει «τη διαρκή αξία του διατλαντικού δεσμού και του ΝΑΤΟ ως κεφαλαιώδους βήματος για διαβουλεύσεις μεταξύ Ευρώπης και Βορείου Αμερικής». Και προσδοκά «η Σύνοδο Κορυφής της Εξηκονταετίας του 2009 να αναπτύξει περαιτέρω και να ενδυναμώσει το όραμα που η Συμμαχία έχει για τον ρόλο της στην αντιμετώπιση των προκλήσεων του 21ου αιώνα», υιοθετώντας και μια «Διακήρυξη για τη Συμμαχική Ασφάλεια».[ii] Κατά τα λοιπά, το ενδιαφέρον συγκρατούν κυρίως οι αποφάσεις του Βουκουρεστίου για την πυραυλική ασπίδα, τη διεύρυνση και το Αφγανιστάν, καθώς και οι επιπτώσεις τους στους ενδονατοϊκούς συσχετισμούς και στις σχέσεις της Δύσης με τη Ρωσία. ********** Παρά τις αρχικές επιφυλάξεις αρκετών συμμάχων, η επέκταση του αμερικανικού αντιπυραυλικού συστήματος προς Πολωνία και Τσεχία ετέθη υπό την αιγίδα του ΝΑΤΟ. Με τη Σύνοδο να αποφασίζει μάλιστα τη διεξαγωγή μελέτης για τη δημιουργία «ολοκληρωμένης αρχιτεκτονικής πυραυλικής άμυνας παρέχουσας κάλυψη σε όλα τα συμμαχικά εδάφη και πληθυσμούς που άλλως δεν καλύπτονται από το σύστημα των Ηνωμένων Πολιτειών». [iii] Τη σημαντική δε αυτή αμερικανική επιτυχία διευκόλυναν μεγάλως και οι παράλληλες διμερείς ρωσο-αμερικανικές διαπραγματεύσεις – από τις οποίες διαφάνηκε ότι η Μόσχα, μολονότι εξακολουθεί να εγείρει αντιρρήσεις κατά της εγκατάστασης δυτικών αντιπυραυλικών στοιχείων πλησίον των συνόρων της, δεν αποκλείει πλέον ένα συμβιβασμό.[iv] Αρκετά ικανοποιητικά υπό δυτικό πρίσμα προωθήθηκε, επίσης, το βαλκανικό σκέλος της διεύρυνσης της Συμμαχίας – ιδιαίτερα σημαντικό λόγω των προβληματικών συνθηκών στην περιοχή: Δρομολογήθηκε, ειδικότερα, η ένταξη της Κροατίας και της Αλβανίας – με προοπτική «τα ενταξιακά πρωτόκολλα να υπογραφούν μέχρι τέλους Ιουλίου και η κυρωτική διαδικασία να ολοκληρωθεί χωρίς καθυστέρηση». Ενώ αποφασίσθηκε ότι η ΠΓΔΜ θα προσκληθεί και αυτή να ενταχθεί «ευθύς ως επιτευχθεί μια αμοιβαίως ικανοποιητική λύση του ζητήματος της ονομασίας».[v] Ο διαχωρισμός της περίπτωσης των Σκοπίων από εκείνη των άλλων δύο δυτικο-βαλκανικών κρατών οφείλεται, φυσικά, στο ελληνικό «βέτο». Το οποίο, άλλωστε, δεν χρειάσθηκε να ασκηθεί υπό τυπική έννοια. Για να επιτευχθεί το επιδιωκόμενο από την Αθήνα αποτέλεσμα άρκεσε η έγκαιρη και κατηγορηματική διατύπωση των ελληνικών αντιρρήσεων. Χωρίς κατ’ ανάγκην να συμμερίζονται την ελληνική επιχειρηματολογία ως προς την ουσία, οι σύμμαχοί μας απέφυγαν να αμφισβητήσουν την ορθότητα της εκ μέρους μας αξιοποίησης του κανόνα της ομοφωνίας προκειμένου να εμποδίσουμε τη λήψη απόφασης που κρίνουμε βλαπτική μείζονος εθνικού μας συμφέροντος. Η θετική δε αυτή στάση τους απέβλεψε κυρίως στην κατοχύρωση ενός διαδικαστικού δικαιώματος, που όχι μόνο ορισμένοι μεταξύ τους έχουν επικαλεσθεί στο παρελθόν, αλλά και το οποίο ασκήθηκε εκ νέου στο Βουκουρέστι σε σχέση με την ενταξιακή υποψηφιότητα της Ουκρανίας και τη Γεωργίας. Εν πάση περιπτώσει, μετά τη Σύνοδο του Βουκουρεστίου το Σκοπιανό εισέρχεται σε νέα φάση. Πιθανότατα αποφασιστική. Εν πρώτοις, διότι η για πρώτη φορά δημόσια, σαφής και κατηγορηματική αποδοχή από την Αθήνα της «σύνθετης» ονομασίας – μείζων υποχώρηση σε σχέση με τις αρχικές ελληνικές θέσεις – στρέφει τη διεθνή πίεση κυρίως προς την ΠΓΔΜ. Η οποία κατά τα άλλα διαπιστώνει εμπράκτως και το κόστος της αδιαλλαξίας της. Καθώς κινδυνεύει να βρει κλειστές τις πόρτες, όχι μόνο του ΝΑΤΟ, αλλά και της ΕΕ. Πρέπει δε να αναμένεται ότι, εφεξής, και οι κοινοτικοί μας εταίροι θα συμβάλουν ενεργότερα στην άρση του σκοπιανού αδιεξόδου – αν μη τι άλλο για να αποτραπεί ένα ευρωενωσιακό Βουκουρέστι. Μένει, βέβαια, ο κίνδυνος κακοί υπολογισμοί της σκοπιανής ηγεσίας, σε συνδυασμό με την αναβάθμιση του αλβανικού παράγοντα – διπλά ενισχυμένου χάρις στη νατοϊκή ένταξη των Τιράνων και την ανεξαρτοποίηση του Κοσσυφοπεδίου – να οδηγήσουν σε κλονισμό της ευστάθειας της ΠΓΔΜ επ’ ωφελεία των Αλβανών και Βουλγάρων γειτόνων της. Εξ ου και η ανάγκη η εκκρεμότητα της σκοπιανής ονομασίας να ρυθμισθεί το ταχύτερο δυνατόν. ********** Επισημάνθηκε ήδη ότι, σε αντίθεση με τις αποφάσεις για τα Δυτικά Βαλκάνια, η προς Ανατολάς διεύρυνση του ΝΑΤΟ προσέκρουσε σε ανυπέρβλητα ενδοσυμμαχικά εμπόδια. Ενώ, δηλαδή, οι Αμερικανοί, οι Βρετανοί, οι Πολωνοί, και άλλοι, υποστήριξαν την άμεση δρομολόγηση των ενταξιακών υποψηφιοτήτων της Ουκρανίας και της Γεωργίας, Γερμανοί και Γάλλοι επέμειναν στην παραπομπή της στο αόριστο μέλλον, προκειμένου να αποφευχθεί η προεξοφλούμενη όξυνση των δυτικών σχέσεων με τη Μόσχα. Και ναι μεν η Σύνοδος παρέσχε τη διαβεβαίωση ότι «το ΝΑΤΟ καλωσορίζει τις ...ευρωατλαντικές βλέψεις» των δύο υποψήφιων χωρών και ότι οι τελευταίες αυτές «θα γίνουν μέλη του ΝΑΤΟ»,[vi] πλην κατηγορηματική επεξηγηματική δήλωση στην οποία προέβη εν συνεχεία ο Γάλλος πρωθυπουργός, εάν μάλιστα ληφθεί υπ’ όψιν και το όλο κλίμα που περιέβαλε τις σχετικές νατοϊκές διαβουλεύσεις, καθιστά τις ενταξιακές προοπτικές του Κιέβου και της Τιφλίδας τουλάχιστον αβέβαιες.[vii] Σημειωτέον ότι, σύμφωνα με έναν έγκριτο και άριστα πληροφορημένο Αμερικανό δημοσιογράφο – οι εκτιμήσεις του οποίου επαληθεύθηκαν εξ ολοκλήρου από τις εξελίξεις στο Βουκουρέστι και μετά – η τροπή αυτή των πραγμάτων, όχι μόνο δεν δυσαρέστησε τον πρόεδρο Μπους, αλλά αντιθέτως τον διευκόλυνε.[viii] Καθώς του επέτρεψε, χωρίς να απεμπολήσει τις επανειλημμένως διατυπωθείσες – και εκ νέου διατρανωθείσες, άλλωστε – δεσμεύσεις του έναντι των φιλοαμερικανικών ηγεσιών των δύο πρώην σοβιετικών δημοκρατιών, να διαφυλάξει τις σημαντικότατες ρωσο-αμερικανικές σχέσεις. Χάρις στη ματαίωση της διεύρυνσης προς Ανατολάς, η ρουμανική πρωτεύουσα, παρά τις δυσοίωνες προβλέψεις των περισσότερων παρατηρητών, παρέστη μάρτυς όχι μιας ρωσο-νατοϊκής αντιπαράθεσης, αλλά μιας ελπιδοφόρου προσέγγισης της Συμμαχίας με τη Μόσχα. Με τον πρόεδρο Πούτιν να εμφανίζεται στο Βουκουρέστι, στα πλαίσια του Συμβουλίου ΝΑΤΟ-Ρωσία, ιδιαίτερα φιλικός – και με τη ρωσική κυβέρνηση να συνάπτει συμφωνία με το ΝΑΤΟ για τη μεταφορά μη φονικού συμμαχικού υλικού στο Αφγανιστάν μέσω της ρωσικής επικράτειας.[ix] Κυρίως όμως, την επαύριο της νατοϊκής συνόδου, κατέστη δυνατή – και δη σε κλίμα αμοιβαίας κατανόησης – η συνάντηση των κ.κ. Μπους και Πούτιν στο ρωσικό θέρετρο Σότσι. Όπου οι δύο πρόεδροι υπέγραψαν «Συμφωνία Στρατηγικού Πλαισίου» καταγράφουσα τις κυριότερες στρατηγικές και διεθνοπολιτικές ρωσο-αμερικανικές συγκλίσεις και διαφορές – μεταξύ των τελευταίων και τη συνεχιζόμενη διαφωνία περί την πυραυλική άμυνα – με κοινό κεκηρυγμένο στόχο την προαγωγή της διμερούς συνεργασίας.[x] Και γενικότερα κατέβαλαν εμφανή προσπάθεια να προκαταλάβουν, κατά κάποιο τρόπο, τον διάδοχο του κ. Μπους στην αμερικανική προεδρία. Καθώς, τόσο ο Ρεπουμπλικανός Μακ Κέιν, όσο και οι Δημοκρατικοί Ομπάμα και Κλίντον, έχουν εκφρασθεί έναντι της Μόσχας με τόνους αρκετά αυστηρότερους από τους χαρακτηρίζοντες τον σημερινό πρόεδρο. (Σε ό,τι αφορά στη μελλοντική ρωσική πολιτική, με τον κ. Πούτιν στην πρωθυπουργία και τον εκλεκτό του κ. Μεντβέντεφ στην προεδρία, ουσιαστική αλλαγή πλεύσης δεν διαφαίνεται.) ********** Όμως, το κύριο άμεσο ζητούμενο της Συνόδου ήταν η ενίσχυση της νατοϊκής Διεθνούς Δύναμης Αρωγής και Ασφάλειας (ISAF). Σε αντίθεση με τους Γερμανούς, οι οποίοι, υπό την πίεση μιας έντονα ειρηνιστικής κοινής γνώμης, αρνούνται να εμπλακούν στρατιωτικά στο Αφγανιστάν σε περιοχές υψηλού κινδύνου, ο Γάλλος πρόεδρος επιβεβαίωσε την εκεί αποστολή μιας ταξιαρχίας για χρησιμοποίηση χωρίς ασφυκτικούς επιχειρησιακούς περιορισμούς. Και ικανοποίησε έτσι, όχι μόνο την Ουάσινγκτον, αλλά και τους άλλους εκείνους συμμάχους – Καναδούς, Ολλανδούς, κ.λπ. – οι οποίοι, επωμιζόμενοι το κύριο στρατιωτικό βάρος του αφγανικού εγχειρήματος, διαμαρτύρονται για το έλλειμμα συμμαχικής αλληλεγγύης και την τάση διαμόρφωσης ΝΑΤΟ «δύο ταχυτήτων».[xi] Θα ήταν, εν τούτοις, τουλάχιστον πρόωρο να συναγάγει κανείς το συμπέρασμα ότι οι σχετικές με το Αφγανιστάν αποφάσεις της Συνόδου προαναγγέλλουν την μετατροπή της Ατλαντικής Συμμαχίας σε φορέα στρατιωτικών επεμβάσεων χωρίς γεωγραφικό περιορισμό – στο «παγκόσμιο ΝΑΤΟ», στο οποίο ηγετικοί κύκλοι, στις ΗΠΑ και στη Βρετανία κυρίως, προσβλέπουν. Με δεδομένες τις ισχυρές ενδονατοϊκές αντιστάσεις στις οποίες προσκρούει μια τέτοια μετάλλαξη, πολύ πιθανότερο είναι το αφγανικό εγχείρημα να αποδειχθεί η εξαίρεση. Και οι κύριες νατοϊκές δραστηριότητες, ιδίως οι στρατιωτικές, να παραμείνουν επικεντρωμένες στον ευρωπαϊκό χώρο.[xii] Ωστόσο, το μείζον αυτό θέμα παραμένει ανοικτό – και ασφαλώς θα απασχολήσει και στο μέλλον τη Συμμαχία και τους συμμάχους. Κατά τα λοιπά, η γαλλική αφγανική προσφορά πρέπει να αξιολογηθεί σε συνάρτηση, αφ’ ενός, με την πρόθεση του κ. Σαρκοζί να επανεντάξει τη χώρα του στο στρατιωτικό σκέλος της Συμμαχίας, και, αφ’ ετέρου, με την αναβάθμιση της αμυντικής συνιστώσας της ΕΕ – την οποία ο Γάλλος πρόεδρος έχει θέσει ως μια από τις δύο προϋποθέσεις για την επανένταξη αυτή. (Η άλλη είναι η εκχώρηση στο Παρίσι σημαντικού ρόλου στο στρατιωτικό ΝΑΤΟ.[xiii]) Πρόκειται για συνδυασμένες κινήσεις που αποσκοπούν στην αξιοποίηση του συγκριτικού – σε σχέση ιδίως με τη φίλη-αντίπαλη Γερμανία – γαλλικού στρατιωτικού πλεονεκτήματος για να ενισχυθεί η θέση της Γαλλίας στο ευρωατλαντικό γίγνεσθαι.[xiv] Στην ευόδωση δε της γαλλικής αυτής προσπάθειας συμβάλλει και η αισθητή βελτίωση που, κυρίως χάρις στους χειρισμούς Σαρκοζί, έχει συντελεσθεί στις γαλλο-αμερικανικές σχέσεις. Με τον Αμερικανό πρόεδρο, ανταποκρινόμενο στις γαλλικές επιθυμίες, να δηλώνει ότι «[η] οικοδόμηση ενός ισχυρού ΝΑΤΟ απαιτεί, επίσης, ισχυρή ευρωπαϊκή αμυντική ικανότητα. Και άρα η παρούσα Σύνοδος Κορυφής θα ενθαρρύνει τους Ευρωπαίους εταίρους μας να αυξήσουν τις αμυντικές τους επενδύσεις για να στηρίξουν, τόσο τις νατοϊκές, όσο και τις ευρωενωσιακές επιχειρήσεις».[xv] [α] Το κείμενο αυτό δημοσιεύεται στο τεύχος Μαρτίου-Απριλίου 2008 των «Εθνικών Επάλξεων», περιοδικής έκδοσης του Συνδέσμου Επιτελών Εθνικής Αμύνης. Αποτελεί εμπλουτισμένη με νεότερες πληροφορίες και πρόσθετα στοιχεία απόδοση του κειμένου που αναρτήθηκε στις 7-4-2008 στο «Διπλωματικό Περισκόπιο» υπό τον τίτλο Συμπεράσματα από το Βουκουρέστι. [i] Η Διακήρυξη Κορυφής του Βουκουρεστίου (εφεξής «Διακήρυξη») είναι αναρτημένη στον επίσημο δικτυακό τόπο του ΝΑΤΟ http://www.nato.int/ [ii] Βλ. άρθρο 2 της Διακήρυξης. [iii] Βλ. άρθρο 37 της Διακήρυξης. Προφανές είναι το ενδιαφέρον της απόφασης αυτής και για τη χώρα μας, την οποία η αμερικανική αντιπυραυλική ασπίδα όντως αφήνει ακάλυπτη. [iv] Βλ. Missile defence deal may avert crisis in US-Russia relations, «The Guardian», 4-4-2008. Επίσης Γ.Ε.Σέκερη, Αντιπυραυλική ασπίδα, Ευρώπη και Ελλάδα, «Διπλωματικό Περισκόπιο», Μάρτιος 2007. [v] Βλ. άρθρα 20-22 της Διακήρυξης. [vi] Βλ. άρθρο 23 της Διακήρυξης. [vii] Η δήλωση με την οποία ο κ. Francois Fillon διευκρίνισε το γαλλικό σκεπτικό έχει ως εξής: «Αντιτιθέμεθα στην εισδοχή της Γεωργίας και τη Ουκρανίας διότι θεωρούμε ότι δεν είναι η σωστή ενέργεια σε σχέση με την ισορροπία δυνάμεων εντός της Ευρώπης και μεταξύ Ευρώπης και Ρωσίας.» Βλ. Gideon Rachman, Power and Russia’s backyard, «Financial Times», 14-4-2008. [viii] Βλ. το αποκαλυπτικό άρθρο του Jim Hoagland υπό τον τίτλο NATO’s Middling Agenda στην, «Washington Post» της 28ης Μαρτίου 2008. [ix] Στη Διακήρυξη (άρθρο 29) εκφράζεται «ικανοποίηση για την προθυμία της Ρωσίας να στηρίξει τη νατοϊκή ISAF διευκολύνοντας τη διέλευση διά μέσου ρωσικού εδάφους». Βλ. επίσης Peter Baker, Putin Edges In on NATO Talks, «Washington Post», 5-4-2008. [x] Βλ.αναλυτική παρουσίαση της Συμφωνίας αυτής στον ιστότοπο του Λευκού Οίκου, http://www.whitehouse.gov/news/releases/2008/04/20080406-5.html. Επίσης, ‘Some progress’ in Russia-US ties, «BBC NEWS», 6-4-2008. [xi] Βλ. Γ.Ε.Σέκερη, Τι κρίνεται στο Βουκουρέστι, «Διπλωματικό Περισκόπιο», 30-3-2008. [xii] Η εκ μέρους του ΝΑΤΟ εκπαίδευση ιρακινών αστυνομικών και η διάθεση μεταφορικών μέσων στη στρατιωτική δύναμη της Αφρικανικής Ένωσης στο Σουδάν και στη Σομαλία συνιστούν κυρίως χειρονομίες πολιτικού συμβολισμού στερούμενες ουσιαστικής στρατιωτικής σημασίας. [xiii] Βλ. Sur le plan militaire, Paris a repris rang dans l’Alliance, στην «Le Figaro» της 3ης Απριλίου 2008. Σύμφωνα με τον ανταποκριτή της έγκυρης εφημερίδας Arnaud de la Grange, το Παρίσι ζητεί την εναλλαγή της θέσης του Αναπληρωτή Ανώτατου Στρατιωτικού Διοικητή Ευρώπης (SACEUR) μεταξύ Βρετανίας (που σήμερα την καταλαμβάνει μονίμως), Γαλλίας και Γερμανίας. [xiv] Την προαγωγή του γαλλικού ηγετικού ρόλου εξυπηρετεί και η προώθηση από το Παρίσι – παρά τις γερμανικές, ιδίως, αντιδράσεις – της «Ένωσης για τη Μεσόγειο». Όπως, ειρήσθω εν παρόδω, και η «επίθεση φιλίας» του κ.Σαρκοζί προς τη χώρα μας. [xv] Βλ. Bush signals softening on EU defence, «Financial Times», 3-4-2008.