Η μεταστροφή του ΣΥΡΙΖΑ!!!!!Η λιτότητα είναι εδώ για να μείνει;

του Στάθη Ν. Καλύβα

Ο ΣΤΑΘΗΣ Ν. ΚΑΛΥΒΑΣ είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στην έδρα Arnold Wolfers και διευθυντής στο Program on Order, Conflict, and Violence στο Πανεπιστήμιο Yale.

Η Ελλάδα και οι Ευρωπαίοι εταίροι της αναμένεται να επιτύχουν μια μακροπρόθεσμη συμφωνία για την χρηματοδότηση της χώρας, μέχρι τον Ιούνιο.

Το αριστερό κόμμα ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε τις εκλογές τον περασμένο μήνα στην Ελλάδα με το να επιχειρηματολογήσει παθιασμένα κατά της λιτότητας και υπέρ ενός γενναιόδωρου πακέτου ελάφρυνσης του χρέους. Η νίκη του προκάλεσε μια παγκόσμια φρενίτιδα των μέσων ενημέρωσης καθώς οι σχολιαστές αγχώνονταν για το αν η ευρωζώνη (ιδιαίτερα η Γερμανία) θα υποκύψει στις απαιτήσεις της ελληνικής κυβέρνησης και, αν όχι, αν η Ελλάδα απορρίψει το ευρώ και ίσως προκαλέσει προβλήματα που θα ισοδυναμούσαν με μια «στιγμή Lehman» με παγκόσμιες οικονομικές επιπτώσεις.

Αυτό που συνέβη στην συνέχεια ήταν αρκετά αξιόλογο. Αρχικά, η ελληνική κυβέρνηση υιοθέτησε μια προκλητική και μονομερή στάση, κηρύσσοντας άκυρη την συμφωνία διάσωσης για την οποία η Ελλάδα μόχθησε. Η κυβέρνηση έστειλε τον επιδεικτικό νέο υπουργό Οικονομικών της, Γιάννη Βαρουφάκη, υποτίθεται οπλισμένο με ένα νέο σχέδιο εμπνευσμένο από την θεωρία παιγνίων, σε μια ευρωπαϊκή περιοδεία-ανεμοστρόβιλο προς αναζήτηση συμμάχων.

Στο τέλος, όμως, η Ελλάδα είχε πολύ λίγα να επιδείξει για τις προσπάθειές της. Αφότου εγκατέλειψε γρήγορα το αίτημά της για κούρεμα του χρέους, συμφώνησε σε μια παράταση τεσσάρων μηνών της συμφωνίας διάσωσης, κάτι που είχε διακηρύξει φλογερά ότι δεν θα κάνει ποτέ. Οι όροι της συμφωνίας περιλαμβάνουν κυρίως αισθητικές αλλαγές: Ασαφή γλώσσα για σαρωτικές μεταρρυθμίσεις υπέρ της αγοράς και φευγαλέες νότες δημοσιονομικής ευελιξίας, σε συνδυασμό με αυστηρούς ελέγχους στις εκταμιεύσεις δανείων. Η Ελλάδα χρειάζεται απεγνωσμένα μετρητά για την κάλυψη μιας πιεστικής κρίσης ρευστότητας που επιδεινώνεται από την απότομη άνοδο της οικονομικής αβεβαιότητας.

Υπάρχουν αρκετοί λόγοι για την μεταστροφή του ΣΥΡΙΖΑ. Πρώτον, πολλοί ειδικοί παρανόησαν την πολύπλοκη φύση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αντί να εκφράζει έναν δυαδικό διαγωνισμό (Γερμανία εναντίον Ελλάδας ή πιστωτές έναντι χωρών-οφειλετών), η πολιτική της ευρωζώνης συνεπάγεται μια σύνθετη αλληλεπίδραση ημι-ανεξάρτητων υπερεθνικών οντοτήτων (η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, καθώς και το ΔΝΤ στην περίπτωση της Ελλάδας) και 19 διαφορετικών κυβερνήσεων που έχουν εμμονή με την δική τους εσωτερική πολιτική. Η Ελλάδα απέτυχε να βρει συμμάχους ανάμεσα στα άλλα έθνη-οφειλέτες τα οποία, αφού απορρόφησαν το πικρό φάρμακο της λιτότητας και ανέκτησαν πρόσβαση στις χρηματοπιστωτικές αγορές, είναι έτοιμα να προχωρήσουν. Από την άλλη πλευρά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πίεσε σκληρά για μια συμφωνία, θέτοντας κατά μέρος τις ανησυχίες τόσο της ΕΚΤ όσο και του ΔΝΤ, το οποίο βρήκε το ελληνικό σχέδιο εξαιρετικά ασαφές.

Δεύτερον, το ελληνικό εκλογικό σώμα κραύγασε ταυτόχρονα για λιγότερη λιτότητα και για συνέχιση της συμμετοχής στην ευρωζώνη. Στο μυαλό των περισσότερων Ελλήνων, το ευρωπαϊκό νόμισμα συνδέεται με την ευημερία˙ Πράγματι, ακόμη και μετά από επτά χρόνια ύφεσης, η Ελλάδα εξακολουθεί να είναι σε καλύτερη θέση σήμερα από ότι ήταν όταν υιοθέτησε το ευρώ. Επιπλέον, η συμμετοχή στην ευρωζώνη σημαίνει ενσωμάτωση της Ελλάδας στην Δυτική Ευρώπη, η οποία υπήρξε κεντρική, σχεδόν υπαρξιακή, προτεραιότητα του ελληνικού έθνους από την ίδρυσή του στις αρχές του δέκατου ένατου αιώνα. Με λίγα λόγια, το ελληνικό εκλογικό σώμα ποτέ δεν έδωσε εντολή για επιστροφή στην δραχμή.

Τρίτον, οι ίδιοι οι Έλληνες αντιφάσκουν. Παρά το γεγονός ότι η μεγάλη πλειοψηφία υποστηρίζει την προσπάθεια της νέας κυβέρνησης να διαπραγματευτεί μια καλύτερη συμφωνία, οι ίδιοι άνθρωποι, ανησυχώντας για μια δυνητικά καταστροφική αντιπαράθεση, ξεκοίλιασαν το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, σηκώνοντας πάνω από 12 δισεκατομμύρια ευρώ από καταθέσεις μόνο τον Ιανουάριο. Με τον τρόπο αυτό υπονόμευσαν τα θεμέλια της οικονομίας της χώρας (και, ως εκ τούτου, την διαπραγματευτική της επιρροή). Στην πραγματικότητα, ήταν η προοπτική μιας καταστροφικής κατάρρευσης των τραπεζών που ανάγκασε την ελληνική κυβέρνηση να συγκατανεύσει.

Δεδομένων όλων αυτών των περιορισμών και της οικονομικής πραγματικότητας που είναι γεμάτη προκλήσεις, θα είναι δύσκολο για την ελληνική κυβέρνηση να διατηρήσει την δική της συνοχή, να κρατήσει την πίστη των ψηφοφόρων, και να θεσπίσει σκληρά οικονομικά μέτρα που είναι αντίθετα με τις αρχικές υποσχέσεις της. Η Ελλάδα και οι Ευρωπαίοι εταίροι της αναμένεται τώρα να φθάσουν (μέχρι τον Ιούνιο, το αργότερο) σε μια νέα, μακροπρόθεσμη συμφωνία για την χρηματοδότηση της χώρας. Με δεδομένη την πολύ κακή κατάσταση των ελληνικών οικονομικών και τον συνεχιζόμενο αποκλεισμό της από τις αγορές ομολόγων, η συμφωνία αυτή θα μπορούσε να λάβει την μορφή μιας τρίτης διάσωσης στο ύψος των 30 δισ. ευρώ. Όπως όλες αυτές οι συμφωνίες, είναι πιθανό να περιλαμβάνει αυστηρούς όρους και για τους δημοσιονομικούς στόχους και για τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Η ελληνική κυβέρνηση θα το βρει πολύ δύσκολο να πουλήσει αυτή την συμφωνία στην εκλογική της βάση, αλλά επίσης δεν θα διαθέτει βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις και θα εμποδίζεται από την περιορισμένη εμπειρία της, την ιδεολογική της προοπτική, τον άδειο κρατικό κορβανά, την «κόπωση για την λιτότητα» στην Ελλάδα, και την «κόπωση για την Ελλάδα» στην Ευρώπη. Μένει να δούμε αν η ώθηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να κρατηθεί ακέραιο το ευρώ και η επιθυμία του ελληνικού λαού να μείνει με αυτό θα αποδειχθούν αρκετές για να αποτραπεί το χειρότερο.