8,9 Ρίχτερ που αλλάζουν τον πλανήτη

Η τρομερή δόνηση που συντάραξε την Ιαπωνία θα αφήσει τα ίχνη της σε ολόκληρο τον πλανήτη. Πρόκειται για ένα παγκόσμιο σεισμό που απελευθέρωσε τεράστια ποσότητα ενέργειας και αναμένεται όχι μόνο να επηρεάσει τη σεισμικότητα σε παγκόσμιο επίπεδο αλλά ακόμα και να κλονίσει ελαφρά τον άξονα περιστροφής της Γης.

«Είναι από τους μεγαλύτερους σεισμούς που έχουν καταγραφεί» δηλώνει στην «Espresso της Κυριακής» η καθηγήτρια Σεισμολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Ελευθερία Παπαδημητρίου, η οποία λέει χαρακτηριστικά ότι ανήκει στην κατηγορία των «giant earthquakes», δηλαδή των γιγαντιαίων σεισμών. Οπως σημειώνει μάλιστα, το πραγματικό μέγεθος του σεισμού μπορεί να είναι μεγαλύτερο από το 8,9. «Η τελευταία εκτίμηση είναι μέγεθος ροπής 9,1 που δίνει το Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης» αναφέρει η κ. Παπαδημητρίου, επισημαίνοντας ότι σε τόσο μεγάλους σεισμούς η εκτίμηση του μεγέθους είναι δύσκολη και ενδεχομένως να αλλάξει δυο τρεις μέρες μετά, όπως συνέβη με τον σεισμό της Σουμάτρας το 2004.
30.000 ΦΟΡΕΣ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΣ ΤΗΣ ΠΑΡΝΗΘΑΣ
Ενδεικτικό του μεγέθους του σεισμού που έπληξε τη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου είναι το στοιχείο που παραθέτει η κ. Παπαδημητρίου. Οπως αναφέρει, ο σεισμός αυτός ήταν 25.000 με 30.000 φορές μεγαλύτερος από εκείνον της Πάρνηθας στις 7 Σεπτεμβρίου 1999, που είχε μέγεθος 6 Ρίχτερ. «Ενας σεισμός αυτής της τάξεως μεγέθους, δηλαδή που είναι πάνω από 8,5 και ειδικά 9, όπως αυτός είναι ένας παγκόσμιος σεισμός» λέει η καθηγήτρια του ΑΠΘ και εξηγεί: «Πραγματικά επηρεάζει τη σεισμικότητα στον φλοιό, το επιφανειακό στρώμα της Γης που φιλοξενεί τις εστίες των σεισμών, σε πολύ μεγάλες αποστάσεις σε όλη τη Γη. Επηρεάζει όχι με την έννοια ότι θα δημιουργήσει νέα ρήγματα και νέους σεισμούς αλλά με την έννοοια ότι προκαλεί αύξηση σεισμικότητας σε περιοχές που είναι ήδη έτοιμες να δώσουν σεισμούς».
ΤΣΕΛΕΝΤΗΣ: «ΟΛΟΝ ΤΟΝ ΠΛΑΝΗΤΗ»
Αντίστοιχη εκτίμηση εκφράζει και ο καθηγητής Σεισμολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών Ακης Τσελέντης. «Ηταν ένας σεισμός που μπορεί να επηρεάσει όλον τον πλανήτη, γιατί βασικά προκαλεί τη Γη να πάλλεται όπως η καμπάνα. Στο ερώτημα αν μπορεί να κινδυνεύσει η χώρα μας, όχι δεν μπορώ να πω ότι μπορεί να κινδυνεύσει η χώρα μας. Αλλά, αν έχουμε κάποιο ρήγμα που ήταν να διεγερθεί μετά από έναν μήνα ή μετά από μία εβδομάδα ή μετά από πέντε μήνες, είναι πολύ πιθανό αυτό το ώριμο ρήγμα να επιταχύνει τη διάρρηξή του και να προκαλέσει κάποιο σεισμό. Δεν πρόκειται δηλαδή αυτός ο σεισμός να ενεργοποιήσει μη ενεργά ρήγματα, απλώς ρήγματα που είναι ώριμα προς ενεργοποίηση» λέει ο κ. Τσελέντης.

Ο ίδιος συμπληρώνει ότι τέτοια ώριμα ρήγματα υπάρχουν πολλά σε παγκόσμιο επίπεδο και γι’ αυτό εκτιμά ότι τους επόμενους μήνες θα υπάρξει μια μέση αύξηση της παγκόσμιας σεισμικότητας.

Ομως, εκτός από επίπτωση στη σεισμικότητα, το εντυπωσιακό χτύπημα του Εγκέλαδου θα έχει επίπτωση και στον άξονα περιστροφής του πλανήτη μας. «Είναι κάτι που είχε παρατηρηθεί και στον σεισμό της Σουμάτρας του 2004» αναφέρει η κ. Παπαδημητρίου, η οποία σπεύδει να διευκρινίσει ότι η μεταβολή είναι πολύ μικρή -μετριέται σε λεπτά της μοίρας- και δεν επηρεάζει τη ζωή των ανθρώπων, ούτε συνδέεται με φυσικές καταστροφές.
ΤΟ ΤΣΟΥΝΑΜΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Εχει καταγραφεί κύμα 15 μέτρων στο Αιγαίο
Ο Εγκέλαδος αλλά και τα τσουνάμι έχουν αφήσει ανεξίτηλα τα σημάδια τους και στη χώρα μας. Τα Ρίχτερ πολλές φορές στέρησαν ανθρώπινες ζωές, ενώ τα παλιρροϊκά κύματα κατέστρεψαν περιοχές της Ελλάδας.

Το πιο γνωστό τσουνάμι στον ελλαδικό χώρο ήταν αυτό που προκλήθηκε από τη μεγάλη έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης του 1630 π.Χ. και είχε ως αποτέλεσμα τεράστια κύματα να φτάσουν μέχρι την Κρήτη και να πλήξουν περιοχές του νησιού. Στον 20ό αιώνα δύο καταστροφικά τσουνάμι κάνουν την εμφάνισή τους στα πελάγη.

- Το πρώτο σημειώνεται στις 9 Ιουλίου του 1956 στις Κυκλάδες, στην Κρήτη και σε όλο το Νότιο Αιγαίο έπειτα από σεισμό στις Κυκλάδες, ενώ το μέγιστο ύψος του κύματος φτάνει τα 15 μέτρα.

- Στις 7 Φεβρουαρίου του 1963, έπειτα από σεισμική κατολίσθηση κοντά στο Αίγιο, δημιουργείται τσουνάμι με μέγιστο ύψος κύματος 6 μέτρα.

Οσον αφορά τους σεισμούς, η μεγαλύτερη δόνηση των τελευταίων εκατό χρόνων σημειώθηκε τον Αύγουστο του 1953 στην Κεφαλλονιά και είχε μέγεθος 7,2 Ρίχτερ. Απολογισμός, 476 νεκροί και 2.412 τραυματίες. Σύμφωνα με τον καθηγητή Σεισμολογίας Γεράσιμο Παπαδόπουλο, ακολούθησαν κατά χρονολογική σειρά οι σεισμοί:
- Στον Αγιο Ευστράτιο, μεγέθους 7,1 Ρίχτερ (19/2/1968) με 20 νεκρούς,
- Στον Στίβο Θεσσαλονίκης, 6,5 Ρίχτερ (20/6/1978) με 45 νεκρούς,
- Στις Αλκυονίδες, 6,7 Ρίχτερ (24/2/1981) με 20 νεκρούς, 500 τραυματίες και 22.554 κτίρια με μεγάλες ζημιές στις περιοχές της Κορινθίας, της Βοιωτίας, της Αττικής, της Φωκίδας και της Εύβοιας.
- Στις 13/6/1986 εκδηλώνεται ο σεισμός της Καλαμάτας (6 Ρίχτερ) με 20 νεκρούς, χιλιάδες αστέγους και πάνω από 9.000 κτίρια να έχουν κριθεί κατεδαφιστέα.
Είκοσι έξι νεκρούς και μεγάλες ζημιές άφησε και ο σεισμός στο Αίγιο (6,1 Ρίχτερ) στις 15/6/1995.

Τέλος, ο σεισμός της Πάρνηθας στις 7/9/1999, μεγέθους 5,9 Ρίχτερ, είχε σαν αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 143 άνθρωποι.

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΟΞΟ
Εχει «ταβάνι» τα... 8,3R
Μπορεί η περιειρηνική ζώνη που έδωσε τη δόνηση των 8,9 στην Ιαπωνία να είναι η περιοχή με την υψηλότερη σεισμικότητα στον πλανήτη, όμως και η Ελλάδα κατέχει μια επικίνδυνη πρωτιά. Και αυτό γιατί το ελληνικό τόξο, όπως το αποκαλούν οι επιστήμονες, είναι η πιο ενεργός σεισμικά περιοχή από το Γιβραλτάρ μέχρι και την Κίνα.

Πιο συγκεκριμένα, η περιειρηνική ζώνη είναι η περιοχή που δίνει τους περισσότερους και μεγαλύτερους σε μέγεθος σεισμούς, λέει η καθηγήτρια Σεισμολογίας του ΑΠΘ Ελευθερία Παπαδημητρίου. Στη ζώνη αυτή ανήκει η περιοχή όπου σημειώθηκε και ο μεγάλος σεισμός της Ιαπωνίας, ο οποίος προκλήθηκε από «την κατάδυση της λιθοσφαιρικής πλάκας του Βόρειου Ειρηνικού κάτω από την ευρασιατική πλάκα» εξηγεί. Οπως επισημαίνει η ίδια, ο μεγαλύτερος σεισμός που έχει δώσει η περιειρηνική ζώνη είναι εκείνος που σημειώθηκε στη Χιλή το 1960 με μέγεθος 9,5 Ρίχτερ. Πρόκειται για τον μεγαλύτερο σεισμό που έχει καταγραφεί ποτέ.

Στο ελληνικό τόξο, από την άλλη, έχουμε «την κατάδυση της ωκεάνιας πλάκας της Ανατολικής Μεσογείου κάτω από τη μικροπλάκα του Αιγαίου» εξηγεί η σεισμολόγος. Το τόξο αυτό εκτείνεται από τη Ζάκυνθο μέχρι τη Ρόδο και έχει δώσει τον μεγαλύτερο σεισμό της Ανατολικής Μεσόγειου. Πρόκειται για τον σεισμό που σημειώθηκε νοτιοδυτικά της Κρήτης το 365 μ.Χ. με μέγεθος 8,3 Ρίχτερ. Σύμφωνα με την κ. Παπαδημητρίου, το μέγεθος αυτό αποτελεί και την οροφή για την περιοχή μας, καθώς η γεωδυναμική της διαμόρφωση είναι τέτοια που δεν μπορεί να δώσει μεγαλύτερα μεγέθη.


ΣΤΑΘΗΣ ΔΕΛΗΓΙΩΡΓΗΣ


«Είμαστε ανοχύρωτοι και απαίδευτοι»
Απροετοίμαστη μπροστά σε έναν μεγάλο σεισμό ή τσουνάμι εμφανίζεται η Ελλάδα. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, υπάρχει σωρεία προβλημάτων τόσο σε υλικό όσο και σε έμψυχο δυναμικό, ενώ πρακτικά ανύπαρκτος είναι ο προσεισμικός έλεγχος χιλιάδων κτιρίων.

«Η χώρα μας είναι ανοχύρωτη και απαίδευτη απέναντι στους σεισμούς» μας λέει ο σεισμολόγος του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου Γεράσιμος Χουλιάρας. Την ίδια ώρα, τουλάχιστον απογοητευτικά, αν όχι ανησυχητικά, είναι τα στατιστικά στοιχεία για τον προσεισμικό έλεγχο των κτιρίων στην Ελλάδα. Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη μελέτη του Τεχνικού Επιμελητηρίου της Ελλάδας, που ξεκίνησε το 1996 και δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί, προκύπτει ότι περίπου το 80% των κτιρίων χρειάζεται ενισχύσεις, προκειμένου να μειωθεί ο βαθμός σεισμικής επικινδυνότητας. Από τα 3.990.512 κτίρια που έχουν καταγραφεί στην Ελλάδα το 5% έχει κατασκευαστεί πριν από το 1919, το 27% από το 1920 μέχρι το 1960, το 37% την περίοδο 1961 - 1980, το 17% την περίοδο 1981 - 1990, το 12% μετά το 1991, ενώ για το 1% των κτιρίων δεν υπήρξαν συγκεκριμένα στοιχεία.

«Μας πήρε δέκα χρόνια να καταγράψουμε το 10% των δημοσίων κτιρίων και τα στοιχεία είναι αμφιβόλου αξιοπιστίας» τονίζει ο ομότιμος καθηγητής Αντισεισμικών Κατασκευών του ΕΜΠ Παναγιώτης Καρύδης. Το γεγονός ότι δεν έχουμε μια σαφή εικόνα της στατικότητας των κτιρίων του ελληνικού Δημοσίου είχε αποκαλύψει με συνέντευξή του στην «Espresso» τον Ιανουάριο του 2010 και ο τότε πρόεδρος του ΟΑΣΠ Κώστας Μακρόπουλος: «Ηταν το 2001 όταν το (τότε) υπουργείο ΠΕΧΩΔΕ είχε ζητήσει με εγκύκλιό του από τις νομαρχίες και τους δήμους να προχωρήσουν σε ταχύ οπτικό έλεγχο των δημοσίων κτιρίων της χώρας, που ανέρχονται σε περίπου 80.000, και να γνωστοποιήσουν τα αποτελέσματα στον ΟΑΣΠ. Μέχρι σήμερα έχουμε πάρει απαντήσεις για 7.850 κτίρια, αν και ο έλεγχος θα έπρεπε να έχει ολοκληρωθεί μέσα σε έναν χρόνο!».

Τον Αύγουστο του 2010 σε σχέδιο νόμου που κατατέθηκε από το υπουργείο Παιδείας στη Βουλή προβλεπόταν η δημιουργία ενός Κέντρου Προειδοποίησης για Τσουνάμι, όμως μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει τίποτα. «Σε επίπεδο υποδομών και στελέχωσης υπηρεσιών είμαστε δυστυχώς πολύ πίσω. Εδώ και τρεις μήνες δεν έχουν εκταμιευθεί τα χρήματα για νέους σεισμογράφους και μηχανήματα, με τα οποία θα μπορέσουμε να λειτουργήσουμε το δίκτυο πρόγνωσης τσουνάμι. Οσο για το προσωπικό, φανταστείτε ότι φέτος στο αστεροσκοπείο είχαμε τέσσερις συνταξιοδοτήσεις και καμία πρόσληψη» λέει στην «Espresso της Κυριακής» ο σεισμολόγος του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου Αθηνών Αθανάσιος Γκανάς.


ΚΩΣΤΑΣ ΤΣΙΤΟΥΝΑΣ

Τα τέσσερα «εννιάρια» παγκοσμίως
Ο σεισμός μεγέθους 8,9 Ρίχτερ που έπληξε προχθές την Ιαπωνία ήταν ο πέμπτος μεγαλύτερος που έχει καταγραφεί ποτέ σε ολόκληρο τον πλανήτη, αλλά και ο ισχυρότερος που έπληξε ποτέ τη νησιωτική χώρα της Απω Ανατολής. Οι τέσσερις μεγαλύτερες καταγεγραμμένες σεισμικές δονήσεις είναι οι εξής:

1) Βαλντίβια, Χιλή, 22 Μαΐου 1960. Μέγεθος: 9,5 Ρίχτερ. Ο μεγαλύτερος σεισμός που καταγράφηκε ποτέ προκάλεσε τσουνάμι που έφτασε μέχρι τις ακτές της Ιαπωνίας και της Αυστραλίας. Ο απολογισμός ήταν περίπου 1.655 νεκροί, 3.000 τραυματίες, 2.000.000 άστεγοι και 550 εκατομμύρια δολάρια υλικές ζημιές.

2) Πορθμός Πρινς Ουίλιαμ, Αλάσκα, ΗΠΑ, 28 Μαρτίου 1967. Μέγεθος: 9,2 Ρίχτερ. Ο δεύτερος μεγαλύτερος καταγεγραμμένος σεισμός χτύπησε το απόγευμα της Μεγάλης Παρασκευής, είχε διάρκεια 4 λεπτών και προκάλεσε ένα καταστροφικό τσουνάμι. Συνολικά στοίχισε τη ζωή σε 128 ανθρώπους.

3) Σουμάτρα, Ινδονησία, 26 Δεκεμβρίου 2004. Μέγεθος: 9,1 Ρίχτερ. Ο σεισμός της Ινδονησίας έμεινε στην ιστορία για το φοβερό τσουνάμι που προκάλεσε, το οποίο σκότωσε 280.000 ανθρώπους, σύμφωνα με εκτιμήσεις.

4) Χερσόνησος Καμτσάτκα, Ρωσία, 4 Νοεμβρίου 1952. Μέγεθος: 9 Ρίχτερ. Το μεγάλο τσουνάμι που προκλήθηκε προξένησε θύματα και καταστροφές στη χερσόνησο και στις Κουρίλες νήσους και έφτασε μέχρι και τη Χαβάη.