Γιώργος Χαριτωνίδης: ο μαλάκας θα είδε τίποτα ψαροκάικα

Συνέντευξη με έναν αιχμάλωτο του Αττίλλα

 
Ο Γιώργος Χαριτωνίδης πολέμησε ενάντια στην τουρκική εισβολή της 20ης Ιουλίου 1974 και βρέθηκε αιχμάλωτος στα κάτεργα του Αττίλα. Ήταν από τους τυχερούς που γύρισαν πίσω για να αφηγηθεί την ιστορία και τις βαρβαρότητες που έζησε. Αυτές του τις εμπειρίες τις μοιράστηκε σε μία συνέντευξη στο τεύχος 02 του Patria

Σε ποια μονάδα υπηρετούσατε, όταν εκδηλώθηκε η τουρκική εισβολή της 20ης Ιουλίου 1974;
 
Υπηρετούσα στο 251 τ.π. με διοικητή τον ηρωικό Παύλο Κουρούπη. Η ημερομηνία της Τουρκικής εισβολής συνέπεσε με την ημερομηνία που θα απολυόμουν από το στρατό. Το 251 τ.π. βρισκόταν στην περιοχή «Γλυκιώτισσα» της Κερύνειας, πολύ κοντά στο σημείο που έγινε η απόβαση των Τούρκων.Ποιο ήταν το ηθικό και η γενικότερη πολεμική προετοιμασία της μονάδας;
To ηθικό δεν ήτανε πολύ καλό γιατί διαδιδόταν ότι επίκειται εισβολή και δε βλέπαμε καμιά απολύτως προετοιμασία.
Θυμάμαι με πίκρα τα ευρύχωρα πολυβολεία με το τεράστιο πάχος από μπετόν αρμέ που υπήρχαν σ' όλη την ακτή της Κερύνειας. Ούτε ένα δεν επανδρώθηκε. Ακόμη και αυτά που υπήρχαν δίπλα από το στρατόπεδό μας. Εκείνη τη μέρα μετά το βομβαρδισμό του τάγματός μας, από την τουρκική αεροπορία, πλησίασαν τα πολεμικά πλοία και οι αποβατικές λέμβοι γέμισαν τον κόλπο της Γλυκιώτισσας με κατεύθυνση τη στεριά κάτω από το στρατόπεδο μας.
Πώς αντέδρασαν τα στελέχη και οι στρατεύσιμοι στην εισβολή;
Μέσα στο πανικό και την αποδιοργάνωση των πρώτων στιγμών, ένας στρατιώτης με δική του πρωτοβουλία, αρπάζει ένα τριαντάρι πολυβόλο, τρέχει με μεγάλη ταχύτητα, χώνεται μέσα σε ένα από αυτά τα πολυβολεία και αρχίζει να βάλλει εναντίον των τούρκων. Αν είναι δυνατόν! Ένας μόνο άνθρωπος ματαίωσε ολόκληρη αποβατική προσπάθεια. Οι λέμβοι επέστρεψαν πίσω, τα πλοία απομακρύνθηκαν, κάνανε δεξιά στροφή και η απόβαση πραγματοποίηθηκε σε άλλο κοντινό σημείο με τους τούρκους να πατούν έδαφος ανενόχλητοι. Μόλις χάραξε το πρώτο φως εκείνης της συμφοριασμένης μέρας, έτυχε και σήκωσα το τηλέφωνο που καλούσε ο σκοπός του παρατηρητηρίου προς τη θάλασσα.«Βλέπω στο βάθος πολεμικά πλοία» μου λέει με ένταση και αγωνία. Ξύπνησα το λοχαγό Τ.Α. και του το ανέφερα.«Αυτός ο μαλάκας θα είδε τίποτε ψαροκάικα και νόμισε ότι είναι πολεμικά, μου είπε και πήγε να ξαπλώσει πάλι!!! Μετά από δυο λεπτά ένα τούρκικο αεροπλάνο κάνει βουτιά και αφήνει μια βόμβα μέσα στο τάγμα. Βλέπω τότε το συνταγματάρχη Ν..(συκροτηματάρχη επαρχίας Κυρυνείας) στο μπαλκόνι του διοικητηρίου με καλοκαιρινές πυτζάμες να φωνάζει και να μας καθησυχάζει. «Είναι άσκηση που κάνουν οι τούρκοι , είναι άσκηση που..» δεν πρόλαβε να το ξαναπεί, ο θόρυβος του αεροπλάνου που επανήλθε για να συνεχίσει το έργο του τον έκανε επιτέλους να συνειδητοποιήσει ότι οι τούρκοι επιτίθενται.Ενώ όλα αυτά συνέβαιναν, ένα τρανζιστοράκι ακουμπισμένο στη ρίζα ενός πλατάνου στο διαπασών μετέδιδε πρωινή γυμναστική! Άρχισε να καλεί σε επιστράτευση όταν οι τούρκοι στρατιώτες είχαν ήδη πατήσει στο κυπριακό έδαφος.
Συμμετείχατε σε πολεμικές επιχειρήσεις;
Βεβαίως συμμετείχα ως κληρωτός στρατιώτης. Ιδιαίτερα οι φαντάροι της σειράς μου που εκείνη τη μέρα θα απολυόμαστε, ένα μεγάλο μέρος από μας πάθαμε υστερία. Απολύομαι ρεε.. ,απολύομαι ρεε.. φωνάζαμε με απόγνωση καθώς κτυπούσαμε τους τούρκους. Το τάγμα μας βρέθηκε αντιμέτωπο με χιλιάδες τούρκους. Οι στρατιωτικές δυνάμεις από τα πλησιέστερα σημεία είχαν μετακινηθεί απο τις προγούμενες μέρες στην Πάφο όπου υπήρχαν ακόμη εστίες αντίστασης ενάντια στο πραξικόπημα. Στην προσπάθειά τους να επιστρέψουν προς την Κερύνεια, οι φάλαγγες με τα φορτηγά γεμάτα εθνοφρουρούς, στον αυτοκινήτόδρομο κοντά στο χωριό «Κοντεμένος» κτυπηθήκανε από την τουρκική αεροπορία. Αποτέλεσμα, να έχουμε συμφορά σε απώλειες. Δεκάδες νεκρούς εθνοφρουρούς αλλά και σε πολύτιμο στρατιωτικό υλικό.Βρέθηκα σε πολύ σκληρές και αιματηρές μάχες. Τη μια μέσα σ' ένα ελαιώνα κοντά στο χωριό « Τέμπλος» και την άλλη στο γήπεδο «Πράξανδρος» στην είσοδο της πόλης της Κερύνειας. Οσοι από τύχη γλυτώσαμε συνενωθήκαμε με ένα άλλο τάγμα που έμεινε και αυτό με το μισό αριθμό σε άνδρες, το 241τ.π.,που έδρευε στο χωριό «Συγχαρί». Λάβαμε μέρος στις μάχες του «Κουτσοβέντη» στο βουνό «Πενταδάκτυλος».Εκεί πάνω ήταν η συνέχεια της τραγωδίας.
Περιγράψτε μας την σύλληψη σας από τις εχθρικές δυνάμεις
Το απόγευμα της 14ης Αυγούστου βρεθήκαμε περικυκλωμένοι στο χωριό Κυθρέα. Προσπαθήσαμε να σπάσουμε τον κλοιό πολλές φορές. Η κατεύθυνση που είχε κάποια λογική για να διαφύγουμε ήταν προς τη Λευκωσία, όμως το έδαφος είναι επίπεδο.. Στήσανε οι τούρκοι κάθε πενήντα μέτρα τανκ και μεταξύ των τανκς, εκατοντάδες στρατό.Οι πιθανότητες να απεγκλωβιστούμε ήταν σχεδόν μηδαμινές. Μερικοί διέφυγαν προς την πλευρά της «Χαλεύκας» στο βουνο και χάθηκαν. Είναι αγνοούμενοι σήμερα. Μέσα στο χωριό υπήρχαν εγκλωβισμένοι πολίτες. Μας συμβούλευσαν να βγάλουμε τα φαιοπράσινα γιατί υπήρχαν μαρτυρίες ότι όποιους συλλαμβάνανε με στρατιωτικά ρούχα τους εκτελούσαν επί τόπου. Μια Κυθραιώτισσα, άνοιξε το σπίτι της, μας έβαλε και κάναμε μπάνιο, ξυριστήκαμε και αλλάξαμε με ρούχα πολιτικά. Μαζευτήκανε όλοι οι εγκλωβισμένοι πολίτες στην πλατεία και ανακατωθήκαμε ανάμεσά τους. Το πρωί, μέρα της Παναγίας μπήκε στο χωριό ο τουρκικός στρατός.
Με ποιό τρόπο συμπεριφέρονταν οι τουρκικές δυνάμεις στους αιχμαλώτους τόσο στην Κύπρο αλλά και μετά την μεταφορά τους σε φυλακές στο τουρκικό έδαφος;
Στην αρχή, μόλις ο στρατός συνελάμβανε αιχμαλώτους τους παρέδιδε στις ανέξελεγχτες ομάδες των τουρκοκυπρίων ενόπλων, με τη σειρά τους αυτοί, τους μετέφερναν σε απόμερες περιοχές και εν ψυχρώ τους εκτελούσαν. Ο τουρκικός στρατός για να έχει τον έλεγχο άρχισε να τους μεταφέρνει στην Τουρκία. Κατά τη μεταφορά αλλά και μέσα στις φυλακές κακοποιήθηκαν και εξαφανήστηκαν αιχμαλώτοι. Στις φυλακές Αδάνων μας περίμενε υποδοχή απίστευτης αγριότητας και φανατισμού. Αφού μας έβαλαν και βγάλαμε τα παπούτσια, και μας άφησαν έκτοτε ξυπόλυτους, άρχισαν όλοι μαζί οι τούρκοι με αγριοφωνές και βρισιές να μας κτυπούν και να μας φτύνουν. Μας κτυπούσαν υπό την ανοχή Τούρκου Συνταγματάρχη. Έχει χαρακτεί στη μνήμη μου η φυσιογνωμία ενός τούρκου μόνιμου Αρχιλοχία εξαιτίας του σαδισμού που είχε στο πρόσωπο. Κτυπούσε τους αιχμαλώτους με ένα μαστίγιο με απίστευτη αγριότητα. Όταν ήρθε η σειρά μου, έπεσε το μαστίγιο του τούρκου σαδιστή με λύσσα στο κάτω μέρος του προσώπου μου. Όλο το κάτω χείλος του στόματος μου άνοιξε και άρχισε να αιμορραγεί ασταμάτητα. Τα χέρια μου ήταν ακινητοποιημένα από τους στρατιώτες και όπως ήμαστε ο ένας πίσω από τον άλλο, ακουμπούσα το στόμα μου στη πλάτη του μπροστινού για να σταματήσει το αίμα. Στον αιχμάλωτο που ήταν πίσω από μένα, του μπήξανε ξιφολόγχη στην πλάτη. Υπήρχε και ένας παπάς μαζί μας, που του ξέσκισαν τα ράσα και τον τραβούσαν από τα γένια. Με λαβή το δεξί μας χέρι ψηλά στη πλάτη, οι στρατιώτες μας περνούσαν από ένα ατελείωτο διάδρομο, που αριστερά -δεξιά ήταν παρατεταγμένοι άλλοι στρατιώτες. Ήταν ο διάδρομος του μαρτυρίου, γιατί οι παρατεταγμένοι τούρκοι μας κτυπούσαν κατά την διάρκεια της διαδρομής. Μια μπουνιά στο στομάχι με έκανε να διπλωθώ μέχρι το πάτωμα και μια δεύτερη στο στόμα μου αχρήστεψε τα μπροστινά δόντια. Ο τούρκοι με μια κλωτσιά μας έκαναν να χάνουμε την ισορροπία μας και ένα ένα μας έριχναν μέσα σε ένα μεγάλο δωμάτιο.
Σε ποιά σημεία στο τούρκικο έδαφος διασκορπίστηκαν οι αιχμάλωτοι;
Επίσημα, μας διασκόρπισαν σε τρείς φυλακές. Στα Αδανα, στην Αμάσεια και στα Αντίγιαμα.
Τι συνέβη κατά τη μεταφορά με το τραίνο, υπήρχε κάποιο ατύχημα;
Η περίπτωση με το τραίνο γεμάτο αιχμαλώτους που το ακινητοποίησε ο όχλος, για να λιντσάρει τους αιχμαλώτους , ήταν η αποστολή πριν από εμάς. Επειδή συνέβη αυτό, μας μετέφεραν στην Αμάσεια με λεωφορεία. Τι να πρωτοπώ γιαυτή τη διαδρομή. Μας κτυπούασνε,σβήνανε τσιγάρα στα πόδια μας. Σε μια περίπτωση σε ένα τενεκέ γεμάτο νερό ρίξανε πετρέλαιο και μας υποχρέωναν με ξυλοκόπημα να το πιούμε. Ο όχλος ανέκοψε τα λεωφορεία, για να μας λιντσάρει στην αντίστροφη πορεία όταν θα μας έφερναν πίσω για να απελευθερωθούμε. Μας έσωσε ένας τούρκος έφεδρος ανθυπολοχαγός. Τραβήξαμε βάσανα και μαρτύρια πολλά, το χειρότερο όμως ήταν η πείνα. Για φαγητό μας έδιναν ένα καρπούζι. Έπρεπε να το μοιραστούμε τριάντα, ίσως και παραπάνω άτομα. Αναλογούσε στον καθένα μια φέτα, ίσα με το πάχος του τσιγαρόχαρτου. Σε μένα ενεργοποιήθηκε το ένστικτο της αυτοσυντήρησης. Μάζευα τα πεταμένα κουκούτσια όσα τυχαία έπεφταν χάμω ή φτύνανε οι άλλοι. Τα έβαζα στη τσέπη, τα έπλενα και τα μασούσα σαν πασατέμπο. Σκέφτηκα, ότι κάτι θα περιέχουν σε βιταμίνες, πρωτείνες και άλλα χρήσιμα για τον οργανισμό στοιχεία...
Γνωρίσατε κατά τη διάρκεια της αιχμαλωσίας σας πρόσωπα που σήμερα θεωρούνται ακόμα αγνοούμενοι;
Προσωπικά όχι, είχα ακούσει όμως από άλλους συναιχμαλώτους ότι ζήσαν τέτοιες περιπτώσεις. Είναι βέβαιο ότι υπάρχει αυτή η κατηγορία αγνοουμένων. Πως εξηγείται να μη γνωρίζει κανείς κάποιον αιχμάλωτο που να έχει απολυθεί απο τις φυλακές της «Αττάλειας»; Μου το αποκάλυψε τούρκος φρουρός στα Αδανα ότι μεταφέρονται και σε αυτές τις φυλακές αιχμάλωτοι. (Ανανμήσεις με πολλά κουκούτσια, εκδ. Κέδρος σελίδα131-132) Μετά την απελευθέρωση σας, το Κυπριακό και το Ελληνικό κράτος με ποιό τρόπο σας συμπεριφέρθηκαν; Όταν απελευθερωθήκαμε από τις τουρκικές φυλακές έδωσαν σε όλους μας απο δύο κυπριακές λίρες. (τρία ευρώ). Αυτό ήταν το μοναδικό βοήθημα που πήραμε μέχρι σήμερα... Τίποτε άλλο. Ένας συναιχμάλωτός μας από τις πολλές κακουχίες, τέσσερις μέρες μετά την απελευθέρωση του πέθανε. Πολλοί παρουσίασαν ψυχολογικά προβλήματα. Από πουθενά βοήθεια. Είναι χαρακτηριστικό ένα περιστατικό που συνέβη το 2005 στο νοσοκομείο Λευκωσίας. Όλοι οι τουρκοκύπριοι νοσηλεύονται δωρεάν στα νοσοκομεία της Κυπριακής Δημοκρατίας. Στο διπλανό κρεβάτι ενός πρώην αιχμαλώτου ασθενή, φέρνουν ένα τουρκοκύπριο χειρουργημένο. Η γυναίκα του χειρουργημένου βάζει στο κομοδίνο τα προσωπικά είδη του άντρα της. Ένα ρολόι, ένα κομπολόι και ένα σουγιαδάκι. Ο πρώην αιχμάλωτος ασθενής αναγνωρίζει τον άνθρωπο που το λήστεψε όταν συνελήφθη στο χωριό Κυθρέα. Του πήρε όλα τα λεφτά που είχε στην τσέπη, ένα χρυσό σταυρουδάκι και το σουγιαδάκι. Εκείνη την ώρα ξαπλωμένος στο κρεββάτι του νοσοκομείου, προσέχει τα αρχικά του ονόματός του και τη χρονολογία 1972, που είναι χαραγμένα στην κοκκαλένια λαβή. Είναι το σουγιαδάκι που είχε πάντοτε στη τσέπη γιατί του το είχε χαρίσει ο νονός του. Όταν πήραν εξιτήριο και οι δυο, ο πρώην αιχμάλωτος πλήρωσε νοσήλια, αυτός που τον έκλεψε τότε όχι... Είναι μια ενδιαφέρουσα ιστορία που αξίζει κανείς να τη διαβάσει. (Με διαβατήριο και βίζα μιας μέρας, εκδ. Κέδρος σελ 85-87.)
Για το ζήτημα των αγνοουμένων ποια είναι η προσωπική σας γνώμη; Θεωρείτε ότι το θέμα πρέπει να θεωρείται ως «τελειωμένο» ή οφείλει η πολιτεία να το ανακινήσει;
Βεβαίως το θέμα δεν τελείωσε. Τόσο για την Κύπρο όσο και για την Ελλάδα πρέπει να είναι το πρώτο θέμα. Δεν είναι τα πράγματα έτσι όπως τα παρουσιάζουν επιτήδειοι διαμορφωτές της κοινής γνώμης. Οτι δηλαδή έχουνε και αυτοί αγνοουμένους κάναμε και εμείς εγκλήματα, τα βάζουμε στη ζυγαριά και είναι ισόβαρα. Ο τουρκικός κατοχικός στρατός έκανε τη μεγαλύτερη εθνοκάθαρση μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο σε Ευρωπαικό έδαφος. Πρέπει η Τουρκία να πεισθεί ως κράτος να κάνει την αυτοκριτική και την παραδοχή για τα εγκλήματά της αν θέλει να ονομάζεται ευρωπαική χώρα, πρέπει να πεισθεί να προχωρήσει σε διευκόλυνση για την εξακρίβωση της τύχης των αγνοουμένων.
Γιατί κατά την άποψή σας, δεν άνοιξε ποτέ ο φάκελος «Κύπρος» και γιατί το επίσημο κυπριακό κράτος άργησε τόσο να αναγνωρίσει την προσφορά των πολεμιστών της ΕΛΔΥΚ και της Εθνοφρουράς;
Ο φάκελος δεν άνοιξε για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας. Η χούντα δεν έπεσε όπως είναι η συνηθισμένη φράση. Παρεδόθη η εξουσία, πριν γίνει αυτό υπήρξε διαπραγμάτευση με τους πολιτικούς. Ένα θέμα ίσως είναι και αυτό που διαπραγματεύτηκε να μην ανοίξει ο φάκελος. Τελευταία, η κυπριακή βουλή ενέκρινε το άνοιγμα του φακέλου με συνεργασία ομάδας ιστορικών του πανεπιστημίου Κύπρου για να αποδοθούν ιστορικές ευθύνες και όχι ποινικές. Η διαδικασία συνεχίζεται. Στην Ελλάδα ο Φάκελος άνοιξε στα μέσα της δεκαετίας του 80 γιατί σταμάτησε; Μήπως γιατί έγινε κάποια «έξωθεν»σύσταση; Η Κύπρος αρχίζει να παραμερίζεται. Σε σύντομο διάστημα με τους επιτήδειους στα μέσα ενημέρωσης , η Κύπρος δεν πουλά. Αρχίζει να κουράζει.. Προσέξατε τι γίνεται στην επέτειο για την αποκατάσταση της δημοκρατίας στις 24 Ιούλη κάθε χρόνο; Η πλειονότητα του ελληνικού λαού δε γνωρίζει ότι η αποκατάσταση της δημοκρατίας, έγινε κάτω από το βάρος της κυπριακής τραγωδίας αλλά από τα γεγονότα του πολυτεχνείου. Το τάνκ όμως που έριξε την πόρτα του πολυτεχνείου ήταν για να ανοίξει η λεωφόρος για τα τούρκικα τανκς στην Κύπρο. Το λέει κανένας αυτό; Είδατε ποτέ στην επέτειο αυτή προσκεκλημένους Ελδυκάριους που πολέμησαν σαν λιοντάρια για την αξιοπρέπεια του ελληνικού στρατού; Είδατε συγγενείς ηρωικώς πεσόντων στην Κύπρο; Είδατε μάνες αγνοουμένων; πρώην αιχμαλώτους; Δεν πρόκειται να δείτε...Για την καθυστερημένη αναγνώριση των πολεμιστών, νομίζω χρειαζόταν να περάσει λίγος καιρός για να κατακαθίσει ο κορνιαχτός της τραγωδίας. Αφού τα πάθη καταλάγιασαν λόγω του πραξικοπήματος, επέπλευσε και φάνηκε η αλήθεια. Ξεκαθάρισε ποιοι αληθινά πολέμησαν ως πραγματικοί Έλληνες. Νομίζω ότι η προσφορά των Ελδυκαρίων του 74 πέρασε στην Ιστορία. Στην πλευρά όμως εκείνη της ιστορίας που μετετράπη τελευταίως στην Ελλάδα σε ταμπού και δεν πρέπει να διδάσκεται στη νεολαία.