Μειώνεται το κατά κεφαλήν ΑΕΠ των Θεσσαλών από το 2005

ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛ.ΣΤΑΤ. ΓΙΑ ΥΦΕΣΗ, ΑΝΕΡΓΙΑ, ΜΕΙΩΣΗ ΚΑΙ ΓΗΡΑΝΣΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ

«Νοσούσε» πριν την κρίση η Θεσσαλία

Της Μαρίνας Αποστολοπούλου

Σοβαρά διαρθρωτικά προβλήματα παρουσιάζει η Θεσσαλία, με μεγαλύτερη μείωση του πληθυσμού της από εκείνο σε επίπεδο χώρας (4,70% έναντι 2,97%), ενώ ο δείκτης γήρανσης είναι επίσης μεγαλύτερος (148% έναντι 130%), με αποτέλεσμα οι παραγωγικές ηλικίες να συντηρούν μεγαλύτερο πληθυσμό εξαρτώμενων ατόμων. Επίσης, εμφανίζει διαχρονικά χαμηλό ποσοστό συμμετοχής στην αγορά εργασίας και μικρότερο ποσοστό απασχόλησης έναντι της χώρας, ενώ γενικά η οικονομία της Περιφέρειας Θεσσαλίας εμφάνισε προβλήματα από το 2005 με μία ισχυρή πτώση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ.

Συμπερασματικά δε, οι επιπτώσεις της κρίσης στα μακροοικονομικά μεγέθη και στην πραγματική οικονομία της χώρας, εμφανίζονται στην Περιφέρεια Θεσσαλίας με υστέρηση ενός ή δύο ετών, αλλά με μεγαλύτερη ένταση.

Το μόνο ελπιδοφόρο στοιχείο προέρχεται από τον χώρο της εκπαίδευσης, όπου η Θεσσαλία σημειώνει σημαντική βελτίωση του εκπαιδευτικού επιπέδου σε σχέση με τις αρχές της δεκαετίας του 2000.

Τα παραπάνω, δυσοίωνα στοιχεία που «ακτινογραφούν» τη Θεσσαλία του σήμερα, αποτελούν προϊόν μετρήσεων της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας -κατά κύριο λόγο- και παρουσιάστηκαν από τον περιφερειάρχη Θεσσαλίας Κώστα Αγοραστό, με αφορμή τη συζήτηση για τη νέα προγραμματική περίοδο 2014-2020, οδηγώντας στο συμπέρασμα ότι: η Περιφέρεια Θεσσαλίας είναι μία από τις λίγες Περιφέρειες της χώρας η οποία, εδώ και αρκετά χρόνια, αντιμετωπίζει διαρθρωτικά προβλήματα στον κοινωνικοοικονομικό ιστό της. Όμως, τα προβλήματα αυτά, λόγω της συνολικής οικονομικής μεγέθυνσης της χώρας, όχι μόνο δεν είχαν εμφανισθεί στην πραγματική οικονομία της, αλλά αντίθετα συνετέλεσαν στο να δημιουργηθεί μία εικόνα οικονομικής ανάπτυξης και ευημερίας, η οποία οδήγησε στην όξυνσή τους τελικά, διατηρώντας τα όμως σε λανθάνουσα κατάσταση. Έτσι, όπως σχολίασε και ο περιφερειάρχης κατά την παρουσίαση των στοιχείων, με την εμφάνιση της δημοσιονομικής κρίσης και της οικονομικής ύφεσης στη χώρα και την έντασή της κατά τη διάρκεια των τελευταίων τεσσάρων ετών, ο κοινωνικοοικονομικός ιστός της Θεσσαλίας επλήγη σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό απ’ ό,τι το σύνολο της χώρας, με μία μικρή χρονική υστέρηση, αλλά με εντεινόμενους ρυθμούς.

Συγκεκριμένα σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον, η εικόνα ανά τομέα εμφανίζει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

ΤΑ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Η πρώτη ένδειξη των αναπτυξιακών διαρθρωτικών προβλημάτων της Θεσσαλίας, είναι η μεγαλύτερη μείωση που παρουσιάζει ο νόμιμος πληθυσμός της από εκείνη σε επίπεδο χώρας, κατά τη δεκαετία 2001-2011. Συγκεκριμένα, η πληθυσμιακή μείωση των πολιτών της Θεσσαλίας είναι 4,70% έναντι της μείωσης στη χώρα κατά 2,97%.

Το πρόβλημα της πληθυσμιακής μείωσης είναι εντονότερο στις Περιφερειακές Ενότητες Καρδίτσας (-11,4%) και Τρικάλων (-6,8%), με άμβλυνση του προβλήματος στις Περιφερειακές Ενότητες Μαγνησίας - Σποράδων (-3,0%) και Λάρισας (-0,8%). Δεν θα ήταν όμως τόσο σοβαρό πρόβλημα η πληθυσμιακή μείωση αυτής της τάξης σε επίπεδο Περιφέρειας, αν, εκτός από τη διαφορετική έντασή της μεταξύ των Περιφερειακών Ενοτήτων, δεν συνοδευόταν και από ιδιαίτερα δυσμενείς δείκτες στην ηλικιακή διάρθρωση του πληθυσμού, έναντι των αντίστοιχων δεικτών σε επίπεδο χώρας. Συγκεκριμένα, ο δείκτης γήρανσης στη Θεσσαλία είναι 148%, έναντι 130% στη χώρα και ο δείκτης εξάρτησης 55,5% έναντι 49,5% στη χώρα. Από αυτούς τους δείκτες φαίνεται ότι το ποσοστό του πληθυσμού των παραγωγικών ηλικιών στη Θεσσαλία είναι πολύ μικρότερο από εκείνο στη χώρα, έναντι των μη παραγωγικών ηλικιών, με μεγαλύτερα ποσοστά των ηλικιών από 65 ετών και πάνω. Αυτή η δυσμενής διάρθρωση της ηλικιακής πυραμίδας στη Θεσσαλία, έναντι της χώρας και ως προοπτική εξέλιξης δεικτών γήρανσης και εξάρτησης, φαίνεται ιδιαίτερα από τους δείκτες αντικατάστασης, δηλαδή από τη σχέση των μικρών ηλικιών προς τις μεγάλες ηλικίες.

Συμπερασματικά, από τους παραπάνω δείκτες φαίνεται ότι ο νόμιμος πληθυσμός της Θεσσαλίας, δηλαδή οι δημότες της, αφ’ ενός γηράσκει, αφ’ ετέρου οι παραγωγικές ηλικίες εξυπηρετούν - συντηρούν μεγαλύτερο πληθυσμό εξαρτώμενων ατόμων (0-14 και 65+).

ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Τα διαρθρωτικά προβλήματα της οικονομίας, αλλά και του κοινωνικού ιστού της Θεσσαλίας αντικατοπτρίζονται στους δείκτες της αγοράς εργασίας και στη διαχρονική εξέλιξή τους, ιδιαίτερα με την εμφάνιση και την ένταση της οικονομικής κρίσης.

Η αγορά εργασίας της Περιφέρειας Θεσσαλίας χαρακτηρίζεται από το διαχρονικά σχετικά χαμηλό ποσοστό συμμετοχής στην αγορά εργασίας του πληθυσμού εργάσιμης ηλικίας (51,5%) έναντι του αντίστοιχου της χώρας (53%). Τα ποσοστά συμμετοχής της Περιφέρειας Θεσσαλίας ακολουθούν την ίδια τάση διαχρονικά, με εκείνων της χώρας, με μικρή αύξηση του ποσοστού συμμετοχής του συνολικού πληθυσμού εργάσιμης ηλικίας και με σχετικά μεγάλη όμως μείωση του ποσοστού συμμετοχής των νέων 14-25 ετών (από 36,6% το 2012, σε 31,8% το 2011). Το φαινόμενο αυτό δείχνει ότι οι νέοι, είτε απογοητεύονται από τις αποτυχημένες προσπάθειες απασχόλησής τους και εξέρχονται της αγοράς εργασίας, αφού εισέλθουν σε μακροχρόνια ανεργία, είτε και παρατείνουν τις σπουδές τους κατά έναν βαθμό ως διέξοδο έναντι της ανεργίας.

Επίσης, η Περιφέρεια Θεσσαλίας εμφανίζει διαχρονικά μικρότερο ποσοστό απασχόλησης έναντι της χώρας, ακόμη και όταν αυξανόταν μέχρι το 2008, φθάνοντας στο 48,10% το 2008, ενώ από το 2009 μειώνεται δραματικά, φθάνοντας το 2011 στο 42,7% και το δεύτερο τρίμηνο του 2012 στο 40,2%. Δραματική επίσης μείωση εμφανίζει το ποσοστό απασχόλησης των νέων, από 24,8% το 2002, σε 17% το 2011.

Άλλες πληθυσμιακές ομάδες που πλήττονται ιδιαίτερα από τη μείωση της απασχόλησης στην Περιφέρεια Θεσσαλίας είναι, αφ’ ενός οι γυναίκες με πτώση της απασχόλησης από 46,2% σε 43,4% μεταξύ των ετών 2004-2011, αφ’ ετέρου η ηλικιακή ομάδα 55-64 ετών από 46% σε 42,5%, σε αντίθεση με το σύνολο της χώρας που τα ποσοστά αυτά παραμένουν στα ίδια επίπεδα ενώ στην ΕΕ27 αυξάνουν.

Παράλληλα δε, μεταξύ 2005 και 2011 στην Περιφέρεια Θεσσαλίας όπως και στο σύνολο της χώρας μειώνεται η πλήρης απασχόληση και αυξάνεται η μερική απασχόληση, η οποία ήταν πάντα σε υψηλότερα ποσοστά στη Θεσσαλία, οφειλόμενη στην αυξημένη μερική απασχόληση των γυναικών, ενώ αυξάνεται παράλληλα στη Θεσσαλία το ποσοστό αυτοαπασχολούμενων.

Όσον αφορά στην ανεργία κατά τα πρώτα έτη της δεκαετίας του 2000, η Περιφέρεια Θεσσαλίας παρουσίαζε μεγαλύτερα ποσοστά ανεργίας από εκείνα της Χώρας, τόσο στο σύνολο του εργατικού δυναμικού (11,4%, έναντι 10,3% στη χώρα), όσο και στις ηλικίες 15-24 ετών (32,4%, έναντι 26,8% στη χώρα). Από το έτος 2004 μέχρι και το 2011 (με εξαίρεση το 2008), τα ποσοστά ανεργίας στην Περιφέρεια είναι μικρότερα από εκείνα της χώρας, φθίνοντας από το 2003 μέχρι και το 2007 και αυξανόμενα από το 2008 μέχρι και σήμερα, φθάνοντας το δεύτερο τρίμηνο του 2012 στο 21,9%. Η δε ανεργία των νέων (15-24 ετών) στην Περιφέρεια Θεσσαλίας αυξάνεται ραγδαία από το 2008 μέχρι και το 2011, με αποτέλεσμα να είναι μεγαλύτερη από εκείνη σε επίπεδο χώρας και πολύ μεγαλύτερη από την αντίστοιχη σε επίπεδο ΕΕ27 (46,7% στη Θεσσαλία, 44,4% στη χώρα και 21,4% στην ΕΕ27).

Πέραν των νέων ηλικίας 15-24 ετών στη Θεσσαλία, από την ανεργία πλήττονται ιδιαίτερα οι γυναίκες, ενώ μειώνεται η μακροχρόνια ανεργία, η οποία όμως μείωση οφείλεται κατά κύριο λόγο στην έξοδο των μακροχρόνια ανέργων από την αγορά εργασίας.

Από τα παραπάνω στοιχεία είναι εμφανείς οι ιδιαίτερα αρνητικές επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης και ύφεσης, στην αγορά εργασίας της Περιφέρειας Θεσσαλίας, οι οποίες εμφανίζονται με μεγαλύτερη ένταση στη Θεσσαλία, αλλά με μία μικρή χρονική υστέρηση. Η διαχρονική αυτή εξέλιξη στους δείκτες της αγοράς εργασίας στη Θεσσαλία, δημιουργούν κίνδυνο άμβλυνσης της συνοχής του κοινωνικού ιστού της Περιφέρειας.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Ένα θετικό όμως στοιχείο του πληθυσμού της Θεσσαλίας, είναι η σημαντική βελτίωση του εκπαιδευτικού επιπέδου σε σχέση με τις αρχές της δεκαετίας του 2000, στο οποίο υστερούσε κατά πολύ του εκπαιδευτικού επιπέδου του συνολικού πληθυσμού της χώρας. Συγκεκριμένα, κατά την πάροδο των ετών μέχρι το 2010, διαπιστώνεται θετική εξέλιξη και σύγκλιση με τους αντίστοιχους δείκτες εκπαιδευτικού επιπέδου της χώρας, με μείωση των αποφοίτων πρωτοβάθμιας και χαμηλής μέσης εκπαίδευσης (από 50,3% σε 37,8%) και με παράλληλη αύξηση των ποσοστών τριτοβάθμιας και μεταπτυχιακής εκπαίδευσης (από 18,1% σε 25,7%).

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ - ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΟΜΗ

Η οικονομία της Περιφέρειας Θεσσαλίας εμφάνισε προβλήματα από το 2005 με μία ισχυρή πτώση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της τάξης του 10% έναντι των ετών 2003 και 2004, ενώ μέχρι τότε αυξανόταν με ταχύτερους ρυθμούς από το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της χώρας. Από το 2006 μέχρι και το 2008 δείχνει να έχει μια μικρή ανάκαμψη, ενώ σε επίπεδο χώρας το κατά κεφαλήν ΑΕΠ αυξήθηκε με υψηλούς ρυθμούς. Το 2009 μειώθηκε έναντι του 2008 και είναι εμφανής η περαιτέρω μείωσή του παρά του ότι δεν υπάρχουν επίσημα δημοσιευμένα στοιχεία την ΕΛΣΤΑΤ, ή και της Eurostat για τα επόμενα έτη.

Από τα στοιχεία αυτά, αλλά και από τη λεπτομερέστερη ανάλυσή τους, είναι εμφανές ότι οι επιπτώσεις της κρίσης στα μακροοικονομικά μεγέθη και στη πραγματική οικονομία της χώρας εμφανίζονται στην Περιφέρεια Θεσσαλίας με υστέρηση ενός ή δύο ετών, αλλά με μεγαλύτερη ένταση.

Τα συγκεκριμένα διαρθρωτικά χαρακτηριστικά και προβλήματα της παραγωγικής δομής της Περιφέρειας Θεσσαλίας τα αρνητικά αποτελέσματα των οποίων εμφανίζονται έντονα σε περίοδο κρίσης εντείνονται και λόγω της σημαντικής διαφοροποίησης και εξέλιξης της παραγωγικότητας της εργασίας τόσο μεταξύ των βασικών παραγωγικών τομέων σε επίπεδο Περιφέρειας Θεσσαλίας όσο και μεταξύ Περιφέρειας και χώρας ανά βασικό παραγωγικό τομέα. Πιο συγκεκριμένα, ο πρωτογενής τομέας της Περιφέρειας, ενώ παρουσιάζει μεγαλύτερη παραγωγικότητα εργασίας (κατά 25%) από τον πρωτογενή τομέα της Χώρας, εν τούτοις φθίνει διαχρονικά συμμετέχοντας στη διαμόρφωση της ΑΠΑ της Περιφέρειας κατά 8,5% – 9%, απασχολώντας όμως σχεδόν το 20% των εργαζομένων στην Περιφέρεια. Παράλληλα, ο σχετικά ισχυρός και μέχρι πρότινος (2009) ανθεκτικός δευτερογενής τομέας της Περιφέρειας παρουσιάζει παραγωγικότητα της εργασίας αυξανόμενη μεν διαχρονικά, αλλά μικρότερη κατά 5% από την παραγωγικότητα της εργασίας στο σύνολο του δευτερογενή τομέα της χώρας. Τέλος, ο τριτογενής και κύριος τομέας της Θεσσαλίας, παρά τη σχετική αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας σ’ αυτόν μέχρι και το 2009, συνεχίζει να έχει παραγωγικότητα μικρότερη κατά 29% από την αντίστοιχη σε επίπεδο χώρας. Από τα παραπάνω στοιχεία παραγωγικότητας των τομέων της Περιφέρειας Θεσσαλίας, σε σύγκριση με τα αντίστοιχα της χώρας, λαμβάνοντας υπόψη τη βαρύτητα και τη διάρθρωση κάθε τομέα της Περιφέρειας, σε συνδυασμό με την επιμήκυνση και ένταση της οικονομικής κρίσης, διαφαίνονται μεγάλοι κίνδυνοι περαιτέρω αποδυνάμωσης του παραγωγικού ιστού της Περιφέρειας και άμβλυνσης της συνοχής του κοινωνικοοικονομικού ιστού της, εφ’ όσον δεν ληφθούν άμεσα τα κατάλληλα μέτρα για την ενίσχυση και ενδυνάμωση της παραγωγικής λειτουργίας κάθε τομέα της Περιφέρειας.