Εξουσία σημαίνει διαφθορά;

Του Δ. Παπαγιαννίδη,
Αντιναύαρχου ε.α
Επιτίμου Διοικητού ΔΝΕ 



Είναι πλέον κοινή πεποίθηση ότι η εξουσία φθείρει και διαφθείρει. Στη συνείδηση του κάθε Έλληνα θεωρείται ως δεδομένο ότι δεν μπορεί να υπάρξει διαχείριση εξουσίας χωρίς να υπάρξουν εξαρτήσεις, διαπλοκή, οικονομικές ατασθαλίες, μεγαλομανία και αλλοτρίωση. Είναι όμως πράγματι έτσι;
Είναι η εξουσία που μοιραία και αναπόφευκτα μεταλλάσει όσους τη γεύονται, μετατρέποντάς τους σε όργανα συμφερόντων, σε κυνηγούς του προσωπικού κέρδους και της ικανοποίησης ιδιοτελών φιλοδοξιών αντί να επιδιώκουν την προώθηση των κοινών οραμάτων και στόχων ή μήπως συμβαίνει κάτι άλλο;
Έχω την αίσθηση ότι μάλλον δεν θα πρέπει να καταλήξουμε στην εξίσωση, εξουσία ίσον διαφθορά.

Η διαφθορά υπάρχει και επιδέχεται δύο προσεγγίσεις: η μία, ηθική, η άλλη, πολιτική.

Η ηθική προσέγγιση της διαφθοράς αναπέμπει το όλο ζήτημα σε ένα σύστημα κανόνων συμπεριφοράς, με την παραδοχή ότι ο κάθε άνθρωπος έχει από τη
φύση του τη δυνατότητα της ηθικής λειτουργίας και βέβαια η τήρηση αυτών των κανόνων εναπόκειται στην αυτοδέσμευση και τον αυτοπεριορισμό του ίδιου του ατόμου. Τα φαινόμενα λοιπόν διαφθοράς, κυρίως του πολιτικού κόσμου, χρεώνονται αποκλειστικά και μόνο στους φορείς της εξουσίας οι οποίοι είτε αδιαφορούν για τους κανόνες αυτούς είτε – κάτι που δεν πιστεύω- δεν τους γνωρίζουν καν. Θα μπορούσε να αντιτείνει κάποιος πολύ ορθά ότι υπάρχουν πολλές εκδοχές της ηθικής και πολύ περισσότερο της πολιτικής ηθικής. Αυτό είναι αλήθεια, όμως ένα «σύστημα», πολιτικό, κοινωνικό, θα πρέπει να έχει και τις δικλείδες ασφαλείας που θα μπορέσουν να επιβάλλουν το επίπεδο ηθικής που επιθυμεί. Εδώ πάσχουμε. Η επί δεκαετίες εξουσία στα ίδια πολιτικά χέρια των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ, είχε ως αποτέλεσμα να χτιστεί ένα επίπεδο πολιτικής ηθικής στα μέτρα και τα σταθμά των διαχειριστών της, με ανύπαρκτες δικλείδες ασφαλείας και μηχανισμούς πρόληψης. Η λογική του «ένα δωράκι μπορείς να το πάρεις» για υπουργούς, βουλευτές και γενικότερα πολιτικά πρόσωπα όπως ήταν φυσικό εξαπλώθηκε και στην ευρύτερη δημόσια διοίκηση. Πως είναι δυνατόν να επιτρέπεται για τον «Προϊστάμενο» πολιτικό και όχι για τον «υφιστάμενο» υπάλληλο, ποιός ήταν αυτός που θα τον ελέγξει;


Από την άλλη, η πολιτική προσέγγιση της διαφθοράς προϋποθέτει τουλάχιστον μια βασική παραδοχή. Στο πολιτικό σύστημα συναντώνται ο εντολέας και ο εντολοδόχος σε μια σχέση όπου ο πρώτος εξουσιοδοτεί τον δεύτερο να πραγματοποιήσει ορισμένο έργο: ειδικότερα, να διαχειρισθεί την πολιτική λειτουργία της κοινωνίας. Στη σχέση αυτή, ο εντολέας, ο λαός δηλαδή, επιλέγει τον εντολοδόχο πολιτικό, ορίζει το περιεχόμενο της εντολής, διατηρεί το δικαίωμα του πλήρους ελέγχου όλων των σταδίων υλοποίησης της εντολής και, βεβαίως, μπορεί να την ανακαλέσει ή να υποχρεώσει τον εντολοδόχο να εναρμονισθεί με τη βούλησή του. Για τους λόγους αυτούς το δικό μας πολιτικό δημοκρατικό σύστημα, προβλέπει θεσμούς κοινωνικής έκφρασης αλλά και αντιπροσωπευτικό σύστημα προκειμένου ο βουλευτής ανά πάσα στιγμή να γίνεται κοινωνός της λαϊκής βούλησης και εκφραστής της. Και εδώ όμως πάσχουμε. Μέρος των φορέων της πολιτικής εξουσίας θεωρούν τους εαυτούς τους υπεράνω κάθε κριτικής και ακόμα χειρότερα υπεράνω του νόμου. Αυτή μάλιστα η λανθασμένη νοοτροπία τους ακολουθεί ακόμα και όταν απομακρυνθούν από την εξουσία με τη στενή έννοια. Το πρόσφατα περιστατικό με το πρώην υπουργό είναι ένα τρανταχτό παράδειγμα. Αυτή η λογική των «προνομιούχων» αποκλείει τα μηνύματα της κοινωνίας από τα αυτιά της εξουσίας οι διαχειριστές της οποίας αποφασίζουν στο όνομα της δικής τους «χαρισματικής» προσωπικότητας, όπως νομίζουν, και όχι με βάση την κοινωνική βούληση και το κοινωνικό συμφέρων. Επιπλέον, οι φορείς βούλησης των διαφόρων κοινωνικών ομάδων, ο συνδικαλισμός, στραγγαλίστηκε με κομματικές εξαρτήσεις με αποτέλεσμα τα κοινωνικά θέλω πολλές φορές να διαστρεβλώνονται ή να ακούγονται θολά. Και βέβαια, ο αποκλεισμός του ελέγχου από τη δικαιοσύνη με περίτεχνα νομοθετήματα περί ασυλίας, δυσχεραίνουν ακόμα περισσότερο την κατάσταση.

Κατά συνέπεια, πιστεύω ότι για τη σημερινή κατάσταση δεν φταίει απλά και αόριστα «η εξουσία». Φταίει η μακρόχρονη αλλοίωση των δομών, των κανόνων, των θεσμών, από ανθρώπους που βρέθηκαν στην εξουσία για μεγάλα χρονικά διαστήματα έχοντας χαλαρή συνείδηση και ιδιοτελή κίνητρα. Ανθρώπων που έχτισαν τα πλαίσια της κοινωνίας στα μέτρα τους με μοναδικό σκοπό να τους εξυπηρετήσουν. Ας το σκεφτούμε.