Μια λίγο … άβολη λήξη θητείας

Οι περισσότεροι Ευρωπαίοι ηγέτες βρίσκονται σε διακοπές, αναζητώντας διάλειμμα από την κρίση χρέους της Ευρωζώνης. Όχι όμως ο Ζαν Κλοντ Τρισέ που παραμένει στη Φραγκφούρτη για άλλη μια εβδομάδα, προκειμένου να παραστεί στη συνάντηση του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΚΤ και στην ακόλουθη συνέντευξη Τύπου. Και κανείς δεν αμφιβάλλει ότι ο άνθρωπος που είναι επιφορτισμένος με την προστασία του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Συστήματος θα έχει να αναλογιστεί πολλά αυτές τις μέρες και ότι μπορεί να αντλήσει χρήσιμα διδάγματα.

Ένα πρώτο συμπέρασμα είναι πως η κρίση δεν έχει επιλυθεί και πως πιθανότατα να έχει εισέλθει στην πιο επικίνδυνη φάση της. Το τελευταίο πακέτο διάσωσης της Ελλάδας, επί του οποίου υπήρξε συμφωνία στις Βρυξέλλες, θα μπορούσε όντως να την επαναφέρει στο δρόμο προς τη διασφάλιση της φερεγγυότητας του χρέους της, αν και το όλον πράγμα παραμένει αμφίβολο.

Σε κάθε περίπτωση όμως, με την ώθηση της Αθήνας σε τεχνικό χρεοστάσιο οι ηγέτες της Ευρωζώνης έθεσαν ένα ανησυχητικό προηγούμενο. Ακριβώς όπως προειδοποιούσε ο πρόεδρος της ΕΚΤ, οι κίνδυνοι της μόλυνσης τώρα κλιμακώνονται. Την περασμένη βδομάδα τύλιξαν την Κύπρο και ήδη αυξάνουν το κόστος δανεισμού της Ιταλίας και της Ισπανίας. Αντί να προστατέψουν την Ελλάδα οι Ευρωπαίοι πολιτικοί ενδέχεται να τη μετέτρεψαν σε συστημικό πρόβλημα.

Ο ίδιος ο Ζαν Κλοντ Τρισέ πάλεψε επίμονα ενάντια σε κάθε τύπου ελληνικό χρεοστάσιο εξαιτίας των μηνυμάτων που θα έστελνε στις αγορές αλλά και επειδή φοβόταν ότι οι Ευρωπαίοι πολιτικοί θα άφηναν μόνη την ΕΚΤ να τα βγάλει πέρα στη συνέχεια με το πρόβλημα.

Ένα δεύτερο δίδαγμα είναι ότι οι περαιτέρω διαμάχες ανάμεσα στην ΕΚΤ και τις κυβερνήσεις της Ευρωζώνης είναι αναπόφευκτες – ίσως και επιθυμητές. Ορισμένοι οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι η ΕΚΤ θα έπρεπε να εξασφαλίσει στους επενδυτές ότι θα είναι πάντα το … έσχατο στήριγμά τους. Παράλληλα γίνονται συγκρίσεις αρνητικές για την ΕΚΤ με την αμερικανική Ομοσπονδιακή Τράπεζα. Σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, η FED έχει εμφανώς απεριόριστη ισχύ προκειμένου να διασφαλίζει την οικονομική σταθερότητα μέσα από προγράμματα αγοράς στοιχείων ενεργητικού. Αντίθετα η μόνη αποστολή που έχει οριστεί στην ΕΚΤ είναι η καταπολέμηση του πληθωρισμού.

Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί θα ήθελαν πολύ να δουν μεγαλύτερη ευελιξία από την πλευρά της ΕΚΤ. Αλλά μέχρι στιγμής τους αρνήθηκε αυτή την πολυτέλεια. Και άφησε ασαφές το τι θα κάνει στην περίπτωση του χειρότερου σεναρίου. Τώρα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, η κεντρική τράπεζα θέλει να ενισχύσει την επιρροή της προκειμένου να διασφαλίσει ότι οι πολιτικοί θα λάβουν τα αναγκαία μέτρα προκειμένου να αποτρέψουν την κατάρρευση της Ευρωζώνης. Αν  η πολιτική της Ευρωζώνης έχει γίνει παίγνιο διασφαλισμένης αμοιβαίας ολοκληρωτικής καταστροφής, η ΕΚΤ δεν βλέπει το λόγο γιατί να υποχωρήσει πρώτη.

Στη συνάντηση κορυφής των Βρυξελλών, ο Τρισέ κέρδισε κάποιες υποχωρήσεις. Η μια ήταν οι διαβεβαιώσεις ότι για να κηρυχτεί η Ελλάδα σε ‘επιλεκτικό χρεοστάσιο’, οι κυβερνήσεις της Ευρωζώνης θα παρείχαν εγγυήσεις 35 δις ευρώ προκειμένου να επιτρέπεται στις ελληνικές τράπεζες να συνεχίζουν να δανείζονται από την ΕΚΤ. Με τον τρόπο αυτό η ΕΚΤ δεν βρέθηκε υποχρεωμένη να αποφασίσει αν θα συνεχίσει να δέχεται τα ελληνικά ομόλογα ως εγγυήσεις. Και το επιλεκτικό χρεοστάσιο μπορούσε κάπως να ‘χωνευτεί’. 

Άλλο ένα κέρδος ήταν η συμφωνία ότι ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας θα μπορεί στο μέλλον να αγοράζει κρατικά ομόλογα από τις ιδιωτικές αγορές. Πρόκειται για ένα παλαιό αίτημα της ΕΚΤ που θα επιτρέψει στο ευρωπαϊκό όχημα διάσωσης να λειτουργήσει σαν δημοσιονομικό στήριγμα αφήνοντας ελευθερία κινήσεων στην ΕΚΤ. Και το πιο σημαντικό είναι ότι η παρέμβαση του ευρωπαϊκού μηχανισμού θα γίνεται ‘στη βάση των αναλύσεων της ΕΚΤ’, σύμφωνα με την ανακοινωθέν της 21ης Ιουλίου. Κανείς βέβαια δεν είναι ακόμα σίγουρος για το τι σημαίνει πρακτικά αυτό, αλλά προφανώς της δίνει  σημαντική επιρροή – ενώ ο λογαριασμός πληρώνεται από τους Υπουργούς Οικονομικών, δεν επιβαρύνει τον προϋπολογισμό της.

Η ΕΚΤ σωστά ανησυχεί για τις ζημιές που μπορεί να προκαλέσει το Βερολίνο αν αφεθεί ανεξέλεγκτο. Οι πολιτικοί και οικονομικοί αξιωματούχοι της κεντρικής τράπεζας θορυβήθηκαν με την αποφασιστικότητα της γερμανικής κυβέρνησης να διασφαλίσει τη συμμετοχή των εμπορικών τραπεζών στο τελευταίο ελληνικό σχέδιο – παρά το καταστροφικό μήνυμα που στέλνει στους πιθανούς επενδυτές. Οι έξτρα εγγυήσεις που θα πρέπει να παρέχουν τα κράτη της Ευρωζώνης και το κόστος στήριξης του ελληνικού τραπεζικού συστήματος σημαίνει ότι η δέσμευση των χρημάτων των φορολογουμένων θα ξεπεράσει κατά πολύ τα σχετικώς μέτρια ποσά που αντλήθηκαν από τον ιδιωτικό τομέα. Κι όμως, αυτό δεν έκανε το Βερολίνο να μην πιέσει για να διασφαλίσει την προώθηση του σχεδίου του.

Στο τέλος βέβαια ο Ζαν Κλοντ Τρισέ αποδέχτηκε τον συμβιβασμό και συγκατάνευσε στην  προσπάθεια μιας ελεγχόμενης ελληνικής χρεοκοπίας. Όμως αυτό δεν ενίσχυσε ούτε τη δική αξιοπιστία του, ούτε την αξιοπιστία της ΕΚΤ, ιδίως μετά την στροφή 180 μοιρών που έκανε πέρσι, καθώς στην αρχή απέκλειε ένα πρόγραμμα αγοράς κρατικών ομολόγων της ΕΚΤ – και ση συνέχεια το υιοθέτησε. Η συνέντευξη αυτής της εβδομάδας, λίγο πριν τη λήξη της θητείας του, θα είναι μια από τις πιο άβολες για τον Ζαν Κλοντ Τρισέ.