Ένα από τα πιο σημαντικά έργα της Διάσκεψης για το Δίκαιο της Θάλασσας (1973-1982) ήταν η δημιουργία και κωδικοποίηση του θεσμού της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ). Έτσι δόθηκε ένα τέλος στην χαώδη κατάσταση που επικρατούσε μέχρι τότε στο Διεθνές Δίκαιο Αλιείας.
Με βάση τα άρθρα 55, 56, 57 της νέας Σύμβασης, ως ΑΟΖ ορίζεται η πέραν και παρακείμενη της αιγιαλίτιδας ζώνης περιοχή, το πλάτος της οποίας μπορεί να φθάσει τα 200 ναυτικά μίλια (ν.μ.) από τις γραμμές βάσης από τις οποίες μετράται το πλάτος της αιγιαλίτιδας ζώνης και εντός της οποίας το παράκτιο κράτος ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα σε θέματα που έχουν σχέση με την εξερεύνηση, την εκμετάλλευση,την διατήρηση και διαχείριση των φυσικών πηγών ζώντων ή μη των υδάτων, του βυθού και υπέδαφους της θάλασσας, καθώς και κυριαρχικά δικαιώματα, που αναφέρονται στην εξερεύνηση και οικονομική εκμετάλλευση των ρευμάτων και των υπερκείμενων της θάλασσας ανέμων.
Οι θάλασσες και οι ωκεανοί καλύπτουν περίπου 105,5 εκατ. τετραγωνικά ν.μ. δηλαδή καλύπτουν το 71% της επιφάνειας της γης. Εάν όλα τα παράκτια κράτη κάνουν χρήση των δικαιωμάτων τους για ΑΟΖ 200 ν.μ. τότε η περιοχή των ωκεανών που θα ανήκει σ' αυτά τα κράτη υπολογίζεται να καλύπτει γύρω στα 37,7 εκατ. τετρ. ν.μ. ή το 35,8% της παγκόσμιας θαλάσσιας επιφάνειας. Μέσα στις ζώνες αυτές περιλαμβάνονται πάνω από το 90% της παγκόσμιας αλιείας, πάνω από το 87% των υπολογιζόμενων αποθεμάτων πετρελαίου και γύρω στο 10% των πολυμεταλλικών κονδύλων. Επομένως, εύκολα μπορεί κάποιος να αντιληφθεί την κρίσιμη σημασία που έχει η ΑΟΖ όχι μόνο για το Δίκαιο της Θάλασσας αλλά γενικότερα για την παγκόσμια οικονομία και τις διεθνείς οικονομικές σχέσεις.
Το καθεστώς της ΑΟΖ καλύπτει όλους του φυσικούς πόρους, ζωντανούς και μη, ενώ η υφαλοκρηπίδα καλύπτει μόνο τους µη ζωντανούς πόρους. Μια άλλη σημαντική διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι τα δικαιώματα ενός κράτους πάνω στην υφαλοκρηπίδα υπάρχουν ipso facto και ab initio, ενώ η ύπαρξη της ΑΟΖ είναι δυνατή μόνο κατόπιν διακήρυξης των κυριαρχικών δικαιωμάτων του παράκτιου κράτους. Επομένως, το παράκτιο κράτος μπορεί να έχει υφαλοκρηπίδα χωρίς να έχει ΑΟΖ, ενώ το αντίστροφο δεν είναι δυνατόν.
Η Σύμβαση του 1982 για το Δίκαιο της Θάλασσας αναφέρει ρητά ( Άρθρο 121, παράγραφο 2), ότι όλα τα νησιά διαθέτουν ΑΟΖ και ότι η ΑΟΖ και η υφαλοκρηπίδα ενός νησιού καθορίζονται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που καθορίζονται και για τις ηπειρωτικές περιοχές. Επομένως, η Τουρκία δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τα ίδια επιχειρήματα για την ΑΟΖ που προβάλλει για την υφαλοκρηπίδα των νησιών του Αιγαίου, ότι δηλαδή, ότι τα νησιά μας δεν διαθέτουν υφαλοκρηπίδα ή ότι βρίσκονται πάνω στην υφαλοκρηπίδα της Ανατολίας. Επιπλέον, η νέα Σύμβαση έχει καταργήσει την γεωλογική έννοια της υφαλοκρηπίδας και έτσι η Τουρκία έχει χάσει άλλο ένα επιχείρημα.
Ο ΡOΛΟΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ (ΕΕ)
Το γεγονός και μόνο ότι η ΕΕ διέθετε μεγάλο μήκος ακτών ήταν αρκετό για να ενδιαφερθεί για Διάσκεψη που θα δημιουργούσε το νέο Σύνταγμα των Θαλασσών του πλανήτη μας. Βέβαια, ο κύριος λόγος της συμμετοχής της ΕΕ στην Διάσκεψη, ήταν το γεγονός, ότι τα κράτη-μέλη της είχαν μεταβιβάσει ορισμένες αρμοδιότητες στην Κοινότητα. Οι αρμοδιότητες αυτές αφορούσαν βασικά τα θέματα της αλιείας, της εμπορικής πολιτικής και της διατήρησης του θαλάσσιου περιβάλλοντος.
Η Σύμβαση του 1982 (στο Μέρος XVIΙ και στο Annex IX) δίνει τη δυνατότητα συμμετοχής Διεθνών Οργανισμών στη νέα Σύμβαση αμέσως μετά τη συμμετοχή της απολύτου πλειοψηφίας των κρατών-μελών στη Σύμβαση. Ήδη όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ καθώς και η ίδια η ΕΕ έχουν επικυρώσει τη Σύμβαση του Δίκαιου της Θάλασσας. Με βάση τα άρθρα 309 και 310 της νέας Σύμβασης του 1982 δεν επιτρέπεται να διατυπωθούν επιφυλάξεις ή εξαιρέσεις όταν τα διάφορα κράτη καταθέτουν την επικύρωση της Σύμβασης. Έτσι, τα κράτη-μέλη της ΕΕ δεν μπορούν να έχουν επιφυλάξεις σχετικά με τις αρμοδιότητες που έχουν μεταβιβάσει σε αυτή.
Όταν στα μέσα της δεκαετίας του 1970 η ΕΕ αντιλήφτηκε ότι ΑΟΖ 200 ν.μ. σύντομα θα εξαπλωθεί σε όλες τις ηπείρους αποφάσισε να μελετήσει το θέμα για να διαπιστώσει αν πρέπει και η ΕΕ να αποκτήσει μια τέτοια ζώνη. Έτσι, έχοντας αναλύσει τις απώλειες και τα κέρδη της ΕΕ σε καθεστώς ΑΟΖ 200 ν.μ. η ΕΕ προχώρησε σε ένα σημαντικό βήμα τον Νοέμβριο του 1976, συμφωνώντας σε τρεις βασικές αρχές:
1. Την προέκταση των αλιευτικών ζωνών όλων των μελών της σε 200 ν.μ.
2. Την μεταβίβαση στην Κοινότητα της αποκλειστικής αρμοδιότητας για τις διαπραγματεύσεις για αλιευτικές συμφωνίες της ΕΚ με κράτtη μη μέλη της Κοινότητας.
3. Σε ορισμένες αρχές για την μελλοντική της πολιτική σε θέματα διαχείρισης και διατήρησης των αλιευτικών πόρων.
Έτσι, από το τέλος του 1976 η Κοινότητα προσπάθησε να δημιουργήσει κοινή αλιευτική πολιτική που να είναι αποδεκτή σε όλα τα μέλη της και να έχει μακροπρόθεσμους στόχους. Τελικά, μετά από έξι χρόνια επίπονων και επίμονων διαβουλεύσεων δημιουργήθηκε η νέα "Κοινή Αλιευτική Πολιτική" με τον Κανονισμό του Συμβουλίου Νο. 170/83 της 25ης Ιανουαρίου 1983. Ο Κανονισμός αυτός αναφέρει στο άρθρο 6, παράγραφο 1 τα εξής:
"Από την 1η Ιανουαρίου 1983 και μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 1992, τα κράτη-μέλη επιτρέπεται να διατηρήσουν το καθεστώς που ορίζεται στο άρθρο 100 της πράξης προσχώρησης του 1972 και να γενικεύσουν το όριο των έξι μιλίων, το οποίο προβλέπεται στο ίδιο άρθρο, μέχρι δώδεκα ναυτικά μίλια για όλα τα ύδατα που υπάγονται στην κυριαρχία ή δικαιοδοσία τους."
Ο Κανονισμός αυτός ξεκάθαρα αναφέρει ότι το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης των κρατών-μελών δεν έχει καμμία επίπτωση στην αλιευτική ζώνη. Δηλαδή, κράτη-μέλη που είχαν αιγιαλίτιδα ζώνη 3 ή 6 ν.μ. θα έπρεπε να αποκτήσουν αλιευτική ζώνη 12 ν.μ.
Η Ελλάδα δεν έκανε τότε καμμία ενέργεια για να δημιουργήσει αλιευτική ζώνη 12 ν.μ. Αργότερα, η Τουρκία βλέποντας πολλές χώρες της ΕΕ να επεκτείνουν την αλιευτική τους ζώνη στα 12 ν.μ. και φοβούμενη ότι και η Ελλάδα θα έκανε το ίδιο πράγμα αντέδρασε και κάλεσε στην Άγκυρα, την 25η Οκτωβρίου 1990, όλους τους τότε πρεσβευτές της ΕΕ, εκτός του Έλληνα, ζητώντας από τα κράτη-μέλη να μην επεκτείνουν την αλιευτική ζώνη τους στα 12 ν.μ. στη Μεσόγειο. Δυστυχώς, η ΕΕ αποδέχτηκε το Τουρκικό διάβημα αλλά, ακόμα χειρότερα, το δέχθηκε και η τότε κυβέρνηση Μητσοτάκη.
Όταν η ΕΕ αποφάσισε να δημιουργήσει ΑΟΖ 200 ν.μ. για όλα τα κράτη-μέλη της, η Τουρκία ζήτησε να μη δημιουργηθεί τέτοια ζώνη στη Μεσόγειο, αίτημα που πάλι αποδέχθηκε και η ΕΕ και η Ελλάδα. Η εξήγηση που δόθηκε από την ΕΕ είναι ότι τα ψάρια σε αυτή τη θάλασσα έχουν υψηλή μεταναστευτική τάση και έτσι δεν κρίθηκε χρήσιμο να επεκταθούν τα 200 ν.μ. και σε αυτή τη θαλάσσια περιοχή. Κατά συνέπεια, ούτε η Ελλάδα ούτε και η Ιταλία διαθέτουν ΑΟΖ 200 ν.μ., ενώ η Γαλλία και η Ισπανία διαθέτουν ΑΟΖ 200 ν.μ. αλλά όχι στην περιοχή της Μεσογείου. Έτσι, το μοναδικό κράτος της ΕΕ που διαθέτει ΑΟΖ στη Μεσόγειο είναι η Κύπρος για τη οποία δεν έφερε καμμία αντίρρηση η ΕΕ.
Η κατάσταση αυτή, δηλαδή η εξαίρεση της Μεσογείου από την ζώνη των 200 ν.μ., δεν εξυπηρετεί τα συνολικά συμφέροντα της ΕΕ και ιδιαίτερα των κρατών-μελών της που βρέχονται από την Μεσόγειο και γι αυτό το λόγο πρέπει να αναιρεθεί, ιδιαίτερα τώρα που η Κύπρος διαθέτει τέτοια ΑΟΖ καθώς και για τον επιπρόσθετο λόγο ότι πολύ πρόσφατα και η Γαλλία αποφάσισε να δημιουργήσει παρόμοια ΑΟΖ στη Μεσόγειο. Μόνο ένα 4% του αλιεύματος στην Μεσόγειο προέρχεται από τα ύδατα άλλων κρατών και η ύπαρξη ΑΟΖ στην Μεσόγειο δεν θα επιδράσει αρνητικά στην Ελλάδα, στην Ισπανία και την Ιταλία που αλιεύουν έξω από τις ακτές της Αλγερίας, του Μαρόκου και της Τυνησίας. Γι' αυτό η Ελλάδα πρέπει να ζητήσει από τους εταίρους της στις Βρυξέλλες να επεκτείνουν την ΑΟΖ και στη Μεσόγειο.
Σήμερα το μήκος των ακτών της ΕΕ των 27 ξεπερνάει τα 66.000 χλμ. και η Ελλάδα διαθέτει τη μεγαλύτερη ακτή από όλα τη κράτη-μέλη που φτάνει τα 13.676 χλμ. καθώς επίσης και τα περισσότερα νησιά και νησίδες που είναι 3.100 και 2.463 από αυτά βρίσκονται στο Αιγαίο Πέλαγος. Βέβαια, αν υπολογισθούν και οι βραχονησίδες, τότε ξεπερνούν συνολικά τις 10.000. Συγκριτικά, οι ακτές των ΗΠΑ είναι 21.000 χλμ., της Λατινικής Αμερικής 25.000 χλμ., της Αφρικής 30.000 χλμ. και της Αυστραλίας 27.000 χλμ. Επίσης, με την επέκταση των κυριαρχικών δικαιωμάτων των παράκτιων κρατών σε 200 ν.μ. η περιοχή που ανήκει στα κράτη-μέλη της ΕΕ ξεπερνάει τα επτά εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα. Σήμερα η ΕΕ αποτελεί τη μεγαλύτερη αλιευτική δύναμη στον κόσμο.
Ο χάρτης που ακολουθεί δείχνει τις ΑΟΖ όλων των παράκτιων κρατών-μελών της ΕΕ.
ΠΗΓΗ: Our Ocean http://www.eurocean.org/np4/80.html
Η ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΗ ΔΙΑΦΟΡΑ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ ΠΕΛΑΓΟΣ
Για πάνω από τριάντα χρόνια τώρα η Ελλάδα επιμένει μονότονα ότι η μοναδική της διαφορά με την Τουρκία, ήτοι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου, είναι νομικής φύσης. Όμως, εδώ και πάνω από 25 χρόνια η έννοια της υφαλοκρηπίδας έχει υπερκερασθεί απ' αυτή της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ). Από την ύπαρξη της νέας Σύμβαση του Διεθνούς Δίκαιου της Θάλασσας το 1982, κανένα κράτος στον κόσμο δεν έχει ζητήσει μόνο την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης αλλά πάντα ζητά και την ταυτόχρονη οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης. Πράγματι, όλες οι αποφάσεις του Δικαστηρίου μέχρι σήμερα, λαμβάνουν υπ' όψη την οριοθέτηση και των δυό ζωνών πού πάντα συμπίπτουν.
Οι Τούρκοι βέβαια τρίβουν τα χέρια τους που ακούν για τόσα χρόνια τις ελληνικές κυβερνήσεις και όλα τα πολιτικά κόμματα να μιλάνε μόνο για την υφαλοκρηπίδα χωρίς να αναφέρονται στην ΑΟΖ. Ο λόγος βέβαια της μεγάλης χαράς των Τούρκων είναι ότι γνωρίζουν ότι η Ελλάδα έχει πολλά να κερδίσει μετά την οριοθέτηση μιας ΑΟΖ στο Αιγαίο. Έτσι, οι μεν Τούρκοι κάνουν την πάπια οι δε Έλληνες παπαγαλίζουν μονότονα το τροπάριο της υφαλοκρηπίδας!
Τα πράγματα, όμως, άλλαξαν πριν λίγο καιρό, όταν η Κύπρος αποφάσισε, πολύ σωστά, να συνάψει συμφωνία με την Αίγυπτο για την οριοθέτηση της ΑΟΖ των δύο κρατών και μετά να αρχίσει έρευνες για πετρέλαια στην κυπριακή ΑΟΖ. Η ελληνική κυβέρνηση εμφανίζεται να συμφωνεί και υποστηρίζει την κυπριακή θέση την στιγμή που έχει μεσάνυχτα για το τι σημαίνει ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΖΩΝΗ μια και ποτέ δεν ασχολήθηκε με αυτή τη νέα έννοια του Δίκαιου της Θάλασσας. Όπως γνωρίζουμε, ο κύριος λόγος της ελληνοτουρκικής διαφοράς είναι η ύπαρξη πετρελαίου στο Αιγαίο, όμως οι ελληνικές κυβερνήσεις ουδέποτε ζήτησαν οριοθέτηση της ΑΟΖ στο Αιγαίο! Τώρα, η κυπριακή πρωτοβουλία φέρνει στο προσκήνιο όχι μόνο αυτή τη μεγάλη ελληνική παράλειψη αλλά και σε πολύ δύσκολη θέση και την Τουρκία η οποία βέβαια δεν επιθυμεί κάποιος να εγείρει θέμα ΑΟΖ που τόσο πολύ βλάπτει τα συμφέροντά της στη Μεσόγειο.
Η δημιουργία ΑΟΖ στις Ελληνικές θάλασσες δικαιολογείται για τους ακόλουθους λόγους:
Α. Υπάρχουν σήμερα 137 παράκτια κράτη που διαθέτουν ΑΟΖ. Η Σύμβαση του 1982 για το Δίκαιο της Θάλασσας αναφέρει ρητά στο Άρθρο 121, παράγραφος 2, ότι όλα τα νησιά και οι νησίδες, με εξαίρεση τους βράχους που δεν μπορούν να έχουν δική τους οικονομική ζώνη, διαθέτουν ΑΟΖ και ότι η ΑΟΖ ενός νησιού καθορίζεται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που καθορίζεται και για τις ηπειρωτικές περιοχές. Αυτό είναι το μεγάλο πλεονέκτημα της Ελλάδας έναντι της Τουρκίας γιατί η Τουρκία δεν μπορεί να προβάλει τα ίδια επιχειρήματα που χρησιμοποιεί για δεκαετίες τώρα για την υφαλοκρηπίδα των νησιών του Αιγαίου. Δηλαδή ότι τα νησιά μας δεν διαθέτουν υφαλοκρηπίδα ή ότι βρίσκονται πάνω στην «υφαλοκρηπίδα» της Ανατολίας
Β. Στις 10 Μαρτίου 1983 ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρέιγκαν υπέγραψε διακήρυξη βάσει της οποίας η Αμερική δημιούργησε ΑΟΖ 200 ν.μ. πέρα από τις ακτές της. H πράξη αυτή της Αμερικής ήταν πολύ χρήσιμη για την Ελλάδα διότι η Αμερική διατήρησε, σύμφωνα με την Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, ΑΟΖ για όλα ανεξαιρέτως τα νησιά της. Έτσι, για την αμερικανική κυβέρνηση θα είναι πολύ δύσκολο να αρνηθεί στην Ελλάδα τη δημιουργία ελληνικής ΑΟΖ που δεν θα διαφέρει καθόλου από την αμερικανική ΑΟΖ.
Ας σημειώσω ότι Αμερική, που απέχει μόνο 90 μίλια από τη Κούβα, δεν τόλμησε να πει ότι η Κούβα, επειδή είναι νησί, δεν διαθέτει ΑΟΖ, αλλά οριοθέτησε την ΑΟΖ ανάμεσα στα δύο κράτη χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της "μέσης γραμμής" , μέθοδο που τόσο απεχθάνονται οι Τούρκοι. Μάλιστα η κυβέρνηση της Κούβας αποφάσισε πρόσφατα να αρχίσει έρευνες για πετρέλαια στη δική της ΑΟΖ, έρευνες που μάλιστα γίνονται σε απόσταση μόνο 45 μιλίων από τις ακτές της Φλόριδας.
Γ. Στα τέλη του 1986 η Τουρκία υιοθέτησε ΑΟΖ στη Μαύρη Θάλασσα και κατέληξε σε συμφωνία με την τότε Σοβιετική Ένωση για τις επικαλυπτόμενες περιοχές χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της "μέσης γραμμής". Αργότερα, η Τουρκία άρχισε συνομιλίες με την Βουλγαρία και την Ρουμανία για το ίδιο θέμα που κατέληξαν σε συμφωνίες παρόμοιες του τύπου που είχε συνάψει με τους Σοβιετικούς. Ουδέποτε, βέβαια, η Τουρκία πρότεινε στην Ελλάδα και σε άλλα γειτονικά κράτη να κάνουν το ίδιο στη Μεσόγειο. Έτσι, η Μαύρη Θάλασσα, που αποτελεί "κλειστή ή ημίκλειστη θάλασσα", όπως και η Μεσόγειος, έχει εντελώς μοιρασθεί από τα παράκτια κράτη αυτής της θάλασσας χρησιμοποιώντας την οριοθέτηση της ΑΟΖ και όχι της υφαλοκρηπίδας. Αυτό, κατά την άποψή μου , αποτελεί τον πιο λανθασμένο χειρισμό της Τουρκίας, διότι δέχθηκε να οριοθετήσει τη θαλάσσια ζώνη της Μαύρης Θάλασσας με μια μέθοδο που δεν ίσχυε μέχρι το 1982, δηλαδή με τη μέθοδο της ΑΟΖ που πολέμησε τόσο πολύ κατά τη Διάσκεψη του ΟΗΕ. Η Τουρκία χρησιμοποίησε αυτή τη νέα θαλάσσια ζώνη, παρ' όλον ότι μέχρι σήμερα αρνείται να προσχωρήσει στη νέα Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας που περιλαμβάνει και την ΑΟΖ. Πώς μπορεί η Τουρκία να αρνείται την οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Ελλάδα όταν ήδη υπάρχει το προηγούμενο της Μαύρης Θάλασσας;
Δ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επίσης αποδεχθεί την ΑΟΖ και πολλά παράκτια κράτη-μέλη της έχουν υιοθετήσει ΑΟΖ 200 μιλίων. Έτσι, είναι απορίας άξιον γιατί όχι μόνο η ΕΕ δεν παρεμβαίνει υπενθυμίζοντας στη Τουρκία ότι όλα τα κράτη-μέλη της έχουν δικαίωμα να υιοθετήσουν ΑΟΖ στις παράκτιες περιοχές τους, αλλά και να υποχρεώσει όλα τα κράτη-μέλη της, που δεν έχουν ήδη ΑΟΖ, να προκηρύξουν τέτοια ΑΟΖ.
Η Τουρκία επίσης γνωρίζει ότι η θέση της όσον αφορά στην ΑΟΖ είναι πολύ αδύναμη γι' αυτό και δεν εκστομίζει ποτέ αυτές τις τρεις λέξεις στις συνομιλίες της με όλες τις ελληνικές κυβερνήσεις από το 1974 μέχρι σήμερα. Το μεγάλο ερώτημα βέβαια είναι γιατί και η Ελλάδα αποφεύγει να αναφερθεί και να θέσει η ίδια, στο τραπέζι των συνομιλιών, τις τρεις αυτές λέξεις (Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη) που ανησυχούν τόσο πολύ τη Τουρκία.
Η μόνη πιθανή εξήγηση που μπορεί κανείς να δώσει είναι η ακόλουθη:
Στη δεκαετία του 1980, η Ελλάδα αποτάθηκε στην Τουρκία με κάποιες μυστικές συνομιλίες και της ζήτησε να φέρουν στο τραπέζι των συζητήσεων το θέμα της ΑΟΖ. Δυστυχώς, η τουρκική αντιπροσωπεία αντέδρασε έντονα λέγοντας ότι το θέμα αυτό δεν μπορεί ποτέ να προστεθεί στην ατζέντα των διαπραγματεύσεων διότι θίγονται μεγάλα συμφέροντά της στο Αιγαίο. Ζήτησε, μάλιστα, από την ελληνική πλευρά να μην επαναφέρει αυτό το θέμα ποτέ πια στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων κάτι που, εκ των πραγμάτων, φαίνεται ότι έγινε δεκτό από όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις!
Τώρα, όμως, η κυπριακή πρωτοβουλία φέρνει στο προσκήνιο την ξεχασμένη ΑΟΖ, η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει δικαίωμα πλέον να αγνοεί τη ρύθμιση αυτή του Δίκαιου της Θάλασσας που τόσο πολύ ευνοεί τη χώρα μας. Φαίνεται, όμως, ότι το Υπουργείο Εξωτερικών έχει, έστω και καθυστερημένα, καταλάβει την αξία της ΑΟΖ και έχει αρχίσει συνομιλίες με τα κράτη στα νοτιοδυτικά σύνορα της Ελλάδας, δηλαδή την Αλβανία, την Ιταλία, την Αίγυπτο και τη Λιβύη για την οριοθέτηση της ΑΟΖ με αυτά τα κράτη.
Η πρώτη συμφωνία έγινε πρόσφατα με την Αλβανία (εκκρεμεί η επικύρωσή της, νομίζω, από την αλβανική Βουλή) χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της "μέσης γραμμής" ο δε τρόπος της οριοθέτησης ονομάστηκε «θαλάσσιο όριο πολλαπλών χρήσεων». Είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί χρησιμοποιήθηκε μια τέτοια ορολογία ενώ θα μπορούσε να γίνει οριοθέτηση της ΑΟΖ των δύο κρατών. Επίσης, έχει σημασία το γεγονός ότι η Αλβανία έκανε αποδεκτή τη θέση της Ελλάδας ότι όλα τα νησιά στη περιοχή έχουν πλήρη δικαιώματα όπως και οι ηπειρωτικές ακτές. Το μόνο που μένει είναι να υπάρξει και μια συμφωνία σένα τριεθνές σημείο όπου συνορεύουν η Ελλάδα, η Αλβανία και η Ιταλία.
Ήδη έχει αρχίσει να διαφαίνεται και κάποιο πρόβλημα με τη Λιβύη, διότι ενώ η ελληνική πλευρά δέχεται να κλείσει ο κόλπος της Σύδρας και η οριοθέτηση της ΑΟΖ να αρχίσει από εκείνο το σημείο, η πλευρά των Λιβύων δεν θέλει να συμπεριλάβει στην οριοθέτηση κάποια μικρά ελληνικά νησιά νότια της Κρήτης.
Από την άλλη μεριά, δεν φαίνεται να υπάρχει πρόβλημα με την Ιταλία διότι ήδη υφίσταται η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας των δυο κρατών και επομένως μπορούν εύκολα να δηλώσουν ότι οι ΑΟΖ τους συμπίπτει με αυτή της υφαλοκρηπίδας.
Ένα άλλο, τραγικό κατά την άποψή μου, λάθος που έκανε η Ελλάδα ήταν η πρόσφατη απόφασή της να αρχίσει συνομιλίες με την Αίγυπτο για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών των δυο κρατών. Το τραγικό λάθος έγκειται στο γεγονός ότι η Ελλάδα άρχισε τις συνομιλίες της με την Αίγυπτο χωρίς να πάρει κάποια ρητή και σαφή διαβεβαίωση από αυτήν ότι θα δοθούν πλήρη δικαιώματα στο Καστελόριζο. Τώρα που οι συνομιλίες έχουν προχωρήσει φαίνεται ότι οι Αιγύπτιοι δεν θέλουν να δώσουν πλήρη δικαιώματα στο Καστελόριζο και αυτό δημιουργεί ένα τεράστιο πρόβλημα στη ελληνική πλευρά. Πρέπει, επί τέλους, οι Τούρκοι και οι Αιγύπτοι να καταλάβουν ότι το Καστελόριζο δεν είναι μόνο ένα ελληνικό νησί αλλά και ένα νησί της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Τέλος, η Ελλάδα δέχθηκε άλλο ένα χαστούκι από του Αιγυπτίους όταν αυτοί ενημέρωσαν την ελληνική πλευρά ότι θα αρχίσουν συνομιλίες για οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών με τη Τουρκία τη στιγμή που η Αίγυπτος δεν διαθέτει θαλάσσια σύνορα με τη Τουρκία! Η Αίγυπτος θα μπορούσε να διαθέτει θαλάσσια σύνορα με τη Τουρκία μόνο αν δεν αναγνωρισθούν τα δικαιώματα του Καστελόριζου. Ο νοών νοήτω.
Η Αίγυπτος ενημέρωσε την ελληνική πλευρά ότι θα είχε συνομιλίες μαζί της στο Κάιρο στις 20 Ιουνίου του 2009 και αμέσως μετά στις 22 Ιουνίου 2009 με τη τουρκική πλευρά! Η Ελλάδα αντί να προβεί σε έντονη διαμαρτυρία για αυτή την αιγυπτιακή θέση, που παραβιάζει ξεκάθαρα το Δίκαιο της Θάλασσας, πήγε στη συνάντηση στις 20 Ιουνίου γνωρίζοντας ότι δυο μέρες αργότερα Αιγύπτιοι και Τούρκοι θα καθόντουσαν στο ίδιο τραπέζι.
Ο παρακάτω χάρτης δείχνει ξεκάθαρα την οριοθέτηση της ΑΟΖ της Ελλάδας με βάση το Δίκαιο της Θάλασσας. Εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς το μεγάλο πρόβλημα της Τουρκίας και το λόγο που δεν επιθυμεί καμία διαπρταγμάτευση με την Ελλάδα σχετικά με την οριοθέτηση της ΑΟΖ στο Αιγαίο Πέλαγος. Από τον ίδιο χάρτη διαπιστώνουμε επίσης τη μεγάλη ζημιά που κάνει το Καστελόριζο στην Τουρκία, αγκάθι πραγματικό. Τέλος, ο χάρτης δείχνει την ΑΟΖ της Κύπρου και της Αιγύπτου όπου ξεκάθαρα φαίνεται ότι η Τουρκία δεν έχει θαλάσσια σύνορα με την Αίγυπτο.
ΠΗΓΗ: Το Έθνος της Κυριακής - 26 Ιουλίου 2009 - Σελίδα 29.
Πριν μερικά χρόνια η κυπριακή πλευρά προσέγγισε την ελληνική κυβέρνηση και της ζήτησε να προχωρήσουν στην οριοθέτηση της ΑΟΖ των δυο κρατών, αλλά δυστυχώς η Ελλάδα δεν άδραξε μια τόσο μεγάλη ευκαιρία που θα δημιουργούσε και ένα προηγούμενο για το Καστελόριζο!
Η άρνηση της ελληνικής κυβέρνησης να οριοθετήσει την δική της ΑΟΖ με αυτή της Κύπρου δεν αποτελεί μόνο πράξη δειλίας αλλά και μεγάλης απερισκεψίας. Εύχεται κανείς η νέα κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ να διορθώσει σύντομα αυτό το λάθος. Κλειδί σ' αυτήν την οριοθέτηση είναι το Καστελόριζο, νησί το οποίο κατοικείται -όχι, ας πούμε, κάποια ακατοίκητη βραχονησίδα-και κατά συνέπεια κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι διαθέτει ΑΟΖ. Εάν η Ελλάδα δεχτεί να προχωρήσει σε οριοθέτηση ΑΟΖ με την Αίγυπτο χωρίς τον υπολογισμό του Καστελόριζου η εμφανής συνέπεια θα είναι η Ελλάδα να μην έχει θαλάσσια σύνορα με τη Κύπρο!
Επομένως, σύντομα, η Ελλάδα θα πρέπει να προβεί στην ίδια ενέργεια στην οποία προέβησαν οι ΗΠΑ, η Ρωσία και οι περισσότερες χώρες της ΕΕ, δηλαδή να διακηρύξει την κυριαρχία της σε ΑΟΖ, με βάση το εθιμικό δίκαιο της θάλασσας, όπως αυτό εκφράζετtαι στη Σύμβαση του Δίκαιου της Θάλασσας. Φυσικά, μια τέτοια ΑΟΖ δεν θα διαθέτει μόνο η ηπειρωτική χώρα, αλλά και όλα τα ελληνικά νησιά. Χρησιμοποιώντας τις αρχές της ΑΟΖ το μεγαλύτερο πpοσοστό του Αιγαίου και οι φυσικοί του πόροι, όπως βλέπουμε στο παραπάνω χάρτη, θα ανήκουν στην Ελλάδα και με αυτό τον τρόπο δεν θα χρειασθεί ούτε να γίνει κάποια επέκταση των χωρικών μας υδάτων, ούτε να συζητάμε με τους Τούρκους αν τα νησιά μας έχουν υφαλοκρηπίδα ή όχι.
Η Τουρκία, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, δεν έχει απειλήσει την Ελλάδα ότι η δημιουργία ελληνικής ΑΟΖ θα αποτελέσει και αυτή casus belli για τη Τουρκία. Όμως, σε περίπτωση που δοθεί εντολή από την ΕΕ να δημιουργηθεί ΑΟΖ σε όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ, ίσως η Τουρκία να αρχίσει τις απειλές της και γι' αυτό το θέμα, αλλά, τότε, η Τουρκία θα είναι αναγκασμένη και υποχρεωμένη να χρησιμοποιήσει το casus belli και κατά της ΕΕ!
Έχω την εντύπωση ότι η ΕΕ δεν θα δώσει εντολή στην Ελλάδα να δημιουργήσει ΑΟΖ σε όλες τις θάλασσες που την περιβρέχουν διότι προφανώς δεν επιθυμεί να δυσαρεστήσει την Τουρκία. Βέβαια, η ΕΕ δεν κάνει τίποτα άλλο από το να δίνει συνεχώς οδηγίες στα κράτη-μέλη της για διάφορα οικονομικά, πολιτικά και οικονομικά θέματα. Φαίνεται ότι τα κράτη-μέλη της ΕΕ έχουν μόνο υποχρεώσεις και όχι δικαιώματα.
Επιπλέον, η Τουρκία προσπαθεί να ξεχάσει ότι ένας από τους όρους πλήρους ένταξής της στην ΕΕ είναι η υποχρέωσή της να επικυρώσει τη νέα Σύμβαση του Δίκαου της Θάλασσας και βέβαια το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών ξεχνάει να υπενθυμίσει στη Τουρκία αυτόν τον σημαντικόν όρο κάθε φορά που παραβιάζει τα δικαιώματα της Ελλάδας στο Αιγαίο.
Φανταστείτε την υποθετική περίπτωση κατά την οποία οι ΗΠΑ, εάν και όταν υπάρξει κάποια διαφορά ανάμεσα στη Φλόριδα και στη Κούβα, να ισχυριστούν ότι δεν εμπλέκονται σε αυτή τη διένεξη γιατί δεν θέλουν να δυσαρεστήσουν τη Κούβα!
Τελικά δε, τι εννοούσε ο Πρόεδρος Σαρκοζί όταν έλεγε πρόσφατα "Θέλουμε μια ενωμένη Ευρώπη. Η Ευρώπη πρέπει να έχει σύνορα. Διότι μια Ευρώπη χωρίς σύνορα θα είναι μια Ευρώπη χωρίς θέληση, χωρίς ταυτότητα, χωρίς αξίες. Και αν η Ευρώπη δεν υπερασπίζεται τις αξίες της, τότε ποιος θα το κάνει γι' αυτήν;"
*
*Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας. Υπήρξε μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας στη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας και επιμελήθηκε του βιβλίου "Greece and the Law of the Sea".
http://tiperimenoume2.blogspot.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου